در نبود واکسن و درمان قطعی، سرعت زیاد انتشار و شدت بیماری زایی ویروس کرونا، جلوگیری یا کند کردن سرایت آن را به یکی از اهداف اصلی دولت‌ها بدل کرده است. اما گاه عدم توافق صاحب‌نظران گاه سراسیمگی یا فقدان سیاست‌های اجتماعی-بهداشتی منسجم و شواهد نگر، به تصمیم‌ها و اقدام‌هایی نامناسب و ناکارآمد منجر شده که بر اساس شواهد جدید یا نادیده انگاشته نیازمند بازبینی و بازنگری هستند.از جمله راهکارهایی که بر اساس شواهد جدید و همین‌طور مطالعات پیشین نیاز به بازبینی فوری و جدی دارد پوشاندن دهان و بینی با ماسک و اهمیت ماسک در مکان‌های عمومی است که در کنار فاصله‌گذاری اجتماعی و غربالگری افراد ناقل و بیمار، از راه‌های مؤثر جلوگیری، مهار و مدیریت چنین همه‌گیری هایی به حساب می‌آید.

در آن‌سو، اقداماتی هستند که در مقابله با همه‌گیری ویروس‌های تنفسی پایهٔ علمی ندارند مانند پاشیدن مواد گندزدا. شستن خیابان‌ها و میدان‌ها با محلول‌های حاوی هیپوکریت سدیم یا همان وایتکس، نه تنها راه موثری در مهار انتقال ویروس کرونا نیست بلکه علاوه بر آلودگی‌های جدی زیست‌محیطی و احتمال آسیب تنفسی، موجب اتلاف نیروی انسانی و مواد ضدعفونی‌ای می‌شوند که می‌شد به روش درست برای گندزدایی مؤثر مکان‌های عمومی مانند اتوبوس، قطار، فروشگاه‌ها و اداره‌های دولتی استفاده شوند.

اهمیت پوشش همگانی ماسک

در اغلب کشورهایی که در مهار همه‌گیری کرونای اخیر موفق بوده‌اند، مانند چین، هنگ‌کنگ، کره جنوبی و تایوان، پوشش همگانی و گاه اجباری ماسک در مکان‌های عمومی و بخصوص شلوغ و یا بسته، در کنار راهکارهای اصلی بهداشتی، اهمیت ماسک، عفونت‌زدایی، غربالگری و قرنطینه دنبال شده است. مطالعات اخیر در چین نیز بر فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده گسترده از ماسک تأکید دارند، نه فقط برای مهار همه‌گیری فعلی بلکه برای کنترل موج‌های احتمالی بعدی. بر اساس مدل‌سازی پژوهشگران چینی و استرالیایی بین فاصله‌گذاری و زدن ماسک و خطر همه‌گیری‌های بعدی ارتباط وجود دارد.

با گذشت چند ماه از شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان، این سؤال که آیا استفاده از ماسک برای شهروندان برای جلوگیری از شیوع به این ویروس سودمند است یا نه، همچنان با جواب‌های مختلفی روبرو می‌شود. در آمریکا با وجود آنکه مقررات و یا راهنمایی‌های داده شده توسط مقامات رسمی می‌گوید که ماسک تنها برای کسانی که نشانه‌های بیماری را دارند آن هم برای جلوگیری از سرایت دادن ویروس به بقیه مؤثر است، به گزارش نیویورک‌تایمز، برخی از کارشناسان اندک‌اندک از این سخن می‌گویند که ماسک می‌تواند برای افرادی که حامل ویروس نیستند هم مؤثر باشد.

سازمان بهداشت جهانی و همچنین مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری در آمریکا، هر دو می‌گویند که استفاده از ماسک لزوماً افراد سالم را از مبتلا شدن به ویروس کرونا زمانی که برای امور روزانه زندگی خود به خیابان‌ها می‌روند، حفاظت نمی‌کند. مقررات رسمی همچنان بر این موضوع تأکید دارد که ماسک باید برای کسانی استفاده شود که بیمار هستند و همچنین افرادی که در کادر پزشکی بیمارستان‌ها هستند. به گفته آن‌ها افراد دیگر، باید همان اصول معروف بسیار گفته شده از جمله شستن دایمی دست و رعایت فاصله حدود دو متری از بقیه افراد را رعایت کنند.

اما ظاهراً وضعیت در حال تغییر است. دلیل آن هم افزایش پرشمار افراد مبتلا به ویروس کرونا در آمریکاست که این کشور را در مرکز این اپیدمی جهانی قرار داده است و حتی تعداد افراد شناسایی شده، از آمارهای رسمی اعلام شده از کشور چین، ایتالیا و دیگر کشورها هم پیشی می‌گیرد. موضوعی که نشان می‌دهد در حال حاضر آمریکایی‌های بیشتری در معرض خطر مبتلا شدن به این ویروس هستند. برای همین افراد سالم، به ‌خصوص آن‌هایی که مشاغلی دارند که باید حتماً از خانه خارج شوند و در تماس با دیگر افراد باشند، ممکن است استفاده بیشتر از ماسک را در نظر بگیرند و اهمیت ماسک را بدانند.

ماسک صورت ممکن است خطر ابتلا به ویروس کرونا را افزایش دهد

برخی پزشکان گفته‌اند که با وجود اینکه ماسک زدن، لزوماً از ابتلای افراد سالم به ویروس کرونا جلوگیری نمی‌کند، و جایگزین موارد دیگری چون شستن دست و فاصله‌گیری اجتماعی نمی‌شود، اما «بهتر از هیچ‌چیز» است. از سوی دیگر باید در نظر داشت که پوشیدن ماسک می‌تواند احتمال اینکه افراد به صورتشان دست بزنند را کاهش دهد. دست زدن به صورت پس از تماس با سطحی که به ویروس آلوده شده است یکی دیگر از مواردی است که باعث ابتلای افراد به ویروس کرونا می‌شود. به علاوه استفاده از ماسک علامتی است برای یادآوری اینکه جامعه در حال مبارزه با یک اپیدمی است و اینکه باید همچنان موضوع فاصله‌گیری اجتماعی و بهداشت شخصی را رعایت کرد.

از طرف دیگر استفاده از ماسک می‌تواند نشان‌دهنده یک نوع همبستگی اجتماعی باشد به این معنی که افراد نشان می‌دهند که همه شهروندان در خصوص اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه لازم برای تحت کنترل درآوردن این بیماری، همکاری می‌کنند. ماسک کمک می‌کند که ترشحات از دهان و بینی بیرون نرود. ولی افراد را مقابل چنین ترشحاتی لزوماً محافظت نمی‌کند. شاید به همین دلیل است که سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده است که تنها کسانی که به این ویروس مبتلا شده‌اند از ماسک استفاده کنند تا به این وسیله دیگرانی را که در تماس نزدیکی با آن‌ها هستند، از ابتلای به ویروس کرونا محافظت کنند.

تاثیر ماسک‌های مختلف

اگر کادر پزشکی و مراقبتی در مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها از ماسک استفاده می‌کنند، دلیلش این است که این افراد در معرض تماس دایمی با بیمارانی هستند که به ویروس کرونا مبتلا هستند و در برخی موارد حتی مجبورند به بیماران برای انجام دادن برای امور پزشکی نزدیک شوند. بنابراین نیاز به ماسک توسط آن‌ها ضروری است. اما اگر افراد سالم هم شروع به ذخیره‌سازی ماسک‌های جراحی و یا دیگر ماسک‌های مؤثر در ابتلا به ویروس، از جمله ماسک N95 کنند، باعث می‌شوند کسانی که در خط مقدم مقابله با ویروس کرونا هستند، با مشکل کمبود ماسک مواجه شوند.

به نوشته نیویورک‌تایمز، برخی مطالعات مربوط به اپیدمی آنفلوانزا نشان می‌دهد که زمانی که ماسک N95 در دسترس نباشد، ماسک‌های جراحی، تا حدی برای مبتلا نشدن به ویروس کرونا کمک می‌کند. اگر همین استفاده از ماسک با رعایت اصول بهداشتی دیگر مانند شستن مرتب دست‌ها همراه شود، خطر ابتلا به ویروس کرونا کاهش پیدا خواهد کرد.