سطح داخلى دماغ حاوى صدها مویرگ خونى است که مقدار زیادى از خون بدن از طریق این مویرگ‌ها در دماغ در حال گردش است. این مویرگ‌ها بسیار ظریف و حساس بوده و عوامل مختلفى سبب پاره شدن آن‌ها و در نهایت خون دماغ شدن ناگهانی مى‌شود که از جمله آن‌ها به موارد زیر مى‌توان اشاره نمود:

۱- یکى از مهم‌ترین عوامل، ضربات شدیدى است که هنگام بازى و یا در اثر برخورد جسم محکمى با دماغ به خصوص دریچه‌ها و یا در ورزش‌هاى مختلف به دماغ وارد مى‌شوند.

۲- تحریک غشا مخاطى دماغ توسط جسم خارجى، هنگام سرماخوردگى، خشکى مخاط در فصل زمستان، زیر آفتاب تابستان و همچنین به دنبال آن‌ها تخلیه شدید دماغ از جمله موارد ایجاد کننده خونریزى دماغ به حساب مى‌آیند.

۳- مصرف برخی از داروها مانند داروهاى ضد انعقاد خون، ضد التهاب‌ها، آسپرین، ایبوبروفن و اسپرى‌هاى کورتونى مخصوص دماغ نیز شرایط را براى خون دماغ شدن ناگهانی مساعد مى‌کند.

۴- افراد با فشار خون بالا و یا داراى بیمارى تصلب شرایین هم مستعد خونریزى دماغ هستند. این مشکل در میان افراد مسن و به خصوص زنان مسن که یائسگى موجب جمع شدن و خشک شدن بافت‌هاى بدن از جمله مخاط دماغ مى‌شود، رایج‌تر است.

۵- گاهى اوقات آلرژى‌ها، عطسه‌هاى شدید و مکرر و عفونت‌هاى دماغ و پولیپ و همچنین داخل شدن جسم خارجى در دماغ نیز مى‌تواند عواملى براى پاره شدن مویرگ‌ها و خونریزى محسوب شوند.

صرف نظر از آنکه خونریزى در اثر کدام یک از عوامل فوق ایجاد شده باشد، آنچه در میان همه آن‌ها یکسان است، انجام راهکارهایى جهت جلوگیرى از خروج هر چه بیشتر خون از بدن که براى این منظور توصیه‌ها و نکات مختلفى وجود دارد که در ادامه به آن‌ها مى‌پردازیم:

۱- قسمت نرم دماغ‌‌تان را با دو انگشت فشار دهید. براى این منظور از دو انگشت شست و اشاره استفاده کنید و محکم فشار دهید. این فشار را براى مدت ۵ الی ۷ دقیقه نگه دارید؛ اگر خونریزى پایان نیافت، دوباره براى مدت ۵ الی ۷ دقیقه دیگر این کار را تکرار کنید.

۲- صاف بنشینید. اگر هنگام خونریزى به حالت دراز کشیده قرار گرفته و بنا به تصور افراد عادى سرتان را به عقب خم کنید، مقدار زیادى از خون وارد حلقتان شده و امکان دارد احساس خفگى در شما ایجاد کند. لذا بهترین وضعیت صاف نشستن است.

۳- از پنبه استفاده کنید. در صورتى که از بسته نگه داشتن پره‌هاى دماغ با دست خسته شدید، یک تکه پنبه‌ را به صورت فشرده درآورده و در سوراخ دماغ در حال خونریزى قرار دهید. برخى‌ها معتقدند آغشته کردن این پنبه به قطره فنیل‌آفرین و محکم نگه داشتن پره‌هاى دماغ با دست و به مدت ۵ الى ۱۰ دقیقه در جلوگیرى از ادامه خونریزى بسیار موثر خواهد بود.

فنیل‌آفرین یکی از رایج‌ترین ضد احتقان‌های بینی است و در بسیاری از فرآورده‌های موضعی برای برطرف کردن نشانه‌های آلرژی و سرماخوردگی وجود دارد و جزء برخی از قرص‌های ضد سرماخوردگی نیز هست. این دارو با منقبض کردن رگ‌های خونی داخل چشم می‌تواند التهاب ملتحمه را کاهش دهد.

۴- دماغ‌تان را کمپرس یخ کنید. قرار دادن کیسه یخ بر روى تیغه میانى دماغ و حتى پیشانى مى‌تواند در قطع خونریزى تاثیرگذار باشد. سرما سبب انقباض رگ‌ها شده، لخته سریع‌تر تشکیل شده و بالاخره خونریزى پایان مى‌یابد.

۵- دماغ‌تان را تخلیه نکنید. براى مدت چند روز از تخلیه شدید دماغ تان صرف نظر کنید. این کار را با دقت و به آرامى انجام دهید. رگ‌هاى خونى به چند روز زمان براى ترمیم نیاز دارند.

۶- آهن مصرف کنید. در صورتى که مشکل خونریزى دماغ شما به صورت مکرر پیش آمده و با از دست دادن مقدار زیادى خون همراه است؛ احتمال بروز کم خونى در شما افزایش مى‌یابد. لذا ابتدا، با دادن آزمایش خون میزان هموگلوبین و آهن خونتان را اندازه‌گیرى کرده و در صورت نیاز با تجویز پزشک از قرص آهن استفاده کنید.

۷- مراقب مصرف آسپرین باشید. از آنجا که آسپرین جزء رقیق کننده‌هاى خون محسوب مى‌شود ممکن است از بروز لخته شدن و انعقاد خون جلوگیرى کرده و خونریزى‌هاى دماغ پیاپى را سبب شود. لذا در صورتى که مشکل خونریزى دماغ به صورت مکرر در شما ایجاد مى‌شود و براى کاهش درد مجبور به مصرف آسپرین هستید، به جاى آسپرین از پاراستامول (paracetamol) به عنوان مسکن و تب‌بر استفاده کنید.

اگر دچار بیماری‌های قلبی هستید و یا آسپرین توسط پزشک برای شما تجویز شده است، هرگز بدون مشورت با پزشک خود و به صورت خودسرانه این کار را انجام ندهید.

۸- ویتامین C مصرف کنید. بافت کلاژن یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده مخاط بینی بوده و افزایش مقدار آن می‌تواند به حفظ رطوبت محیط داخلی دماغ شما کمک و از زخم شدن مکرر دماغ بر اثر خشکی در فصل گرما جلوگیری کند. ویتامین C به تولید بیشتر بافت کلاژن در بدن کمک می‌کند.

۹- مخاط دماغ را مرطوب کنید. خشک شدن مخاط دماغ به هر علتى که باشد سبب خون دماغ مى‌شود. براى جلوگیرى از آن چند راهکار وجود دارد:

اول آنکه دماغ خود را با سرم فیزیولوژیک به طور مرتب شست وشو دهید.

دوم آنکه از پمادهاى نرم کننده مخاط استفاده کنید.

سوم آنکه رطوبت هواى خانه را با دستگاه‌هاى مرطوب کننده افزایش دهید.

محلول‌های نمکی که برای نگهداری موقتی سلول‌های زنده بکار می‌رود. این محلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید با خون هم فشار (ایزوتونیک) باشند. محلول ۹ در هزار کلرورسدیم و محلول رینگر که شامل کلرورسدیم، کلرورپتاسیم، کلرورکلسیم و کلرورمنیزیم است، از جمله سرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فیزیولوژیک هستند.