پیشگیری از بیماری‌ها

علائم زخم معده و راه‌های درمان آن

زخم معده چیست؟

خونریزی معده چیست؟

دلایل زخم معده

• باکتری: باکتری هلیکوباکترپیلوری معمولاً در لایه مخاطی پوشاننده و حفاظت کننده بافت‌های سطح داخلی معده و روده کوچک زندگی می‌کند. هلیکوباکترپیلوری غالباً هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد، اما گاهی باعث التهاب لایه داخلی معده می‌شود و به زخم شدن آن می‌انجامد. نحوه پخش شدن هلیکوباکترپیلوری مشخص نیست، اما احتمالاً از راه تماس نزدیک میان دو فرد، مانند بوسیدن، از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. ضمناً گاهی اوقات هلیکوباکترپیلوری از راه غذا و آب منتقل می‌شود.

• مصرف مداوم بعضی از داروها: مسکن‌های تجویزی و غیرتجویزی خاص لایه‌ی مخاطی معده و روده کوچک را تحریک می‌کند و ملتهب می‌سازد. آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسین و کتوپروفن از این داروها محسوب می‌شوند. سالمندان یا بیماران مبتلا به استئوآرتریت که این مسکن‌ها را به طور مداوم مصرف می‌کنند بیش از دیگران در معرض ابتلا به زخم معده قرار دارند. از دیگر داروهای تجویزی به وجود آورنده‌ی زخم معده می‌توان به داروهایی موسوم به بیسفوسفونات (اکتونل، فوساماکس و اقلام مشابه) و مکمل‌های پتاسیم اشاره کرد که برای درمان پوکی استخوان مصرف می‌شود.

علایم زخم معده

• درد شکم از رایج‌ترین علائم زخم معده است که در مورد این درد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. این درد معمولاً ناحیه میانی بالای شکم، بالای ناف و پایین قفسه سینه را درگیر می‌کند.
2. این درد سوزشی یا جانکاه است و شبیه به نیزه‌ای است که از میان بدن می‌گذرد.
3. درد غالباً چند ساعت پس از صرف غذا و زمان خالی بودن معده بروز می‌یابد.
4. درد شکمی که از علایم زخم معده غالباً شب هنگام و ساعات اولیه صبح تشدید می‌شود.
5. درد می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت به طول بیانجامد.
6. غذا خوردن، مصرف ضد اسید (آنتی اسید) یا استفراغ می‌تواند باعث تسکین درد شود.

• حالت تهوع
• استفراغ
• کاهش اشتها
• کاهش وزن

• بالا آوردن خون یا مواد تیره رنگی شبیه قهوه‌ای که در ته فنجان می‌ماند: این استفراغ یک فوریت پزشکی است و بیمار باید بی‌درنگ به مراکز درمانی مراجعه کند.
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه، قیر مانند و ظاهری چسبناک: تشخیص خونریزی معده به میزان کم غالباً دشوارتر است چون با هیچ علامت قابل توجهی همراه نیست.
• کم‌خونی: کاهش سلول‌های قرمز خون پی‌آمد معمول این خونریزی است.
• خستگی: خستگی مزمن، کاهش انرژی (بی‌حالی)، ضعف، ضربان قلب سریع (تپش قلب) و رنگ‌پریدگی (زرد شدن پوست) از علائم کم‌خونی به شمار می‌روند.

• دفع مدفوع قیر مانند، سیاه و بدبو یکی از نخستین علائم آغاز خونریزی زخم معده یا زخم دوازدهه به شمار می‌رود.
• وجود خون قرمز تیره در مدفوع
• در صورت پیشرفته بودن زخم، نشانه‌های متفاوت و مکرر خونریزی بروز می‌یابد.
• استفراغ خون قرمز روشن نشان دهنده آغاز خونریزی معده است که با حالت تهوع مداوم همراه است.
• کاهش وزن ناخواسته یا غیرقابل توضیح
• درد شدید و در محل مشخص‌تر در موارد سوراخ شدن زخم، این درد در پشت بدن نیز منتشر می‌شود.
• ضعف و سرگیجه هنگام ایستادن به دلیل از دست دادن خون، بیمار به مرور زمان دچار کم‌خونی می‌شود و احساس ضعف، سرگیجه یا خستگی مداوم دارد. این حالت معمولاً نشانه خونریزی آهسته‌ای است که اقدامی برای درمان آن صورت نگرفته است.

درمان زخم معده

• مصرف آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکترپیلوری: پزشک در صورت وجود هلیکوباکترپیلوری در دستگاه گوارش ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها را برای از بین بردن این باکتری تجویز می‌کند. بیمار احتمالاً باید این آنتی بیوتیک‌ها و همچنین داروهای کاهش دهنده اسید معده را به مدت دو هفته مصرف کند.
• داروهای متوقف کننده تولید اسید و تسریع کننده التیام زخم: بازدارنده‌های پمپ پروتون اسید معده را با متوقف ساختن عملکرد بخش‌هایی از سلول‌های ترشح کننده اسید کاهش می‌دهند. این دسته شامل داروهای تجویزی و غیرتجویزی‌ای چون امپرازول (پریلوسک)، لانسوپرازول (پریواسید)، رابپرازول (آسیفکس)، اسموپرازول (نکسیوم) و پنتوپرازول (پروتونیکس) می‌شود.

• داروهای کاهش دهنده تولید اسید یا متوقف کننده‌های هیستامین (H-2): با کاهش دادن میزان اسید معده‌ی آزاد شده در دستگاه گوارش درد ناشی از زخم معده را تسکین می‌دهند و روند التیام را تسریع می‌کنند. رانیتیدین (زانتاک)، فاموتیدین (پپسید)، سایمتیدین (تاگامت) و نیزاتیدین از متوقف کننده‌های تجویزی و بدون نسخه‌ی اسید محسوب می‌شوند.
• ضداسیدهای (آنتی اسیدهای) خنثی کننده اسید معده: ضد اسیدها با خنثی کردن اسید موجود در معده، درد را به سرعت تسکین می‌دهند. یبوست یا اسهال، بسته به مواد اصلی تشکیل دهنده دارو، از اثرهای جانبی ضداسیدها به شمار می‌رود. ضداسیدها علی‌رغم فرونشاندن علائم زخم معده معمولاً برای التیام زخم تجویز نمی‌شوند.
• داروهای محافظت کننده از مخاط معده و روده کوچک: پزشک در بعضی موارد داروهایی مانند عامل‌های سیتوپروتکتیو را تجویز می‌کند که به محافظت از بافت‌های پوشاننده معده و روده کوچک کمک می‌کنند. در این مورد داروهایی مانند سوکرالفیت و میزوپرستول را می‌توان با نسخه پزشک و داروهایی مانند ساب سالیسیلات بیسموت (پپتو ـ بیسمول) را بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد.

درمان خانگی زخم معده

• رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه، سبزی و غلات برای درمان زخم معده مفید است. کمبود ویتامین التیام زخم معده را دشوار می‌سازد.
• مصرف مسکن‌های دیگر: در صورت مصرف مداوم مسکن، بهتر است با پزشک در مورد مناسب بودن استامینوفن مشورت شود.
• مدیریت استرس و فشار روانی: استرس، نشانه‌ها و علائم زخم معده را تشدید می‌کند. عوامل استرس‌زای زندگی خود را تعیین کنید و نهایت سعی خود را برای برطرف کردن آنها به کار بندید. به سختی می‌توان مانع بروز بعضی استرس‌ها شد، اما می‌توان نحوه مدیریت‌شان را با ورزش کردن، انجام تمرین‌های خاص، سپری کردن اوقات فراغت با دوستان یا نوشتن خاطرات آموخت.
• عدم استعمال دخانیات: دخانیات به مخاط محافظ معده آسیب می‌زند و بیش از پیش معده را مستعد زخم شدن می‌سازد و همچنین میزان تولید اسید را افزایش می‌دهد.

درمان آندوسکوپی

تغذیه

آشامیدنی‌ها:

نوشابه گازدار و شکلات داغ

1.  شیرکاکائو و شیر پرچرب
2. چای نعناع یا سوسن عنبر
3. قهوه بدون کافئین و معمولی
4. چای سبز و سیاه کافئین‌دار یا بدون کافئین
5.  مشروبات الکلی
6. آب پرتقال یا گریپ فروت

ادویه و فلفل:

1. فلفل سیاه و قرمز
2. پودر سیر
3.  پودر فلفل

غذاهای دیگر

1. فراورده‌های لبنی پرچرب یا خامه
2. پنیرهای تند یا طعم‌دار مانند پنیر فلفل جالاپنو
3. گوشت‌های پرچرب و پرادویه مانند سوسیس، سالامی، کالباس و همبرگر
4. خوراک لوبیای تند و پرادویه
5.  سیر و پیاز
6. فرآورده‌های حاصل از گوجه فرنگی مانند سس گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی یا رب گوجه فرنگی

درمان خونریزی معده

پیشگیری از زخم معده

• محافظت در برابر عفونت‌ها: نحوه انتشار هلیکوباکترپیلوری کاملاً مشخص نیست، اما بر اساس آزمایش‌های انجام شده احتمال داده می‌شود که این باکتری از راه تماس فردی یا از طریق آب و غذا انتقال می‌یابد. شستشوی دست با آب و صابون و مصرف غذاهای کاملاً پخته شده از راه‌های پیشگیری از عفونت محسوب می‌شود.
• مصرف احتیاط‌ آمیز مسکن‌ها: در صورت مصرف مداوم مسکن‌های افزایش دهنده‌ی احتمال ابتلا به زخم معده، با اقدام‌هایی نظیر مصرف مسکن همراه با غذا خطر بروز بیماری‌های معده را کاهش دهید. از پزشک بخواهید تا کمترین میزان مؤثر مسکن را تعیین کند. هنگام مصرف مسکن از نوشیدن مشروبات الکلی خودداری کنید، چون این ترکیب احتمال ابتلا به ناراحتی معده را افزایش می‌دهد.