برای درمان سرطان پستان به‌طور معمول، یک تیم تشکیل شده از گروهی متخصص (Multi Disciplinary Team) با یکدیگر همکاری میکنند. این همکاری برای ارائه بهترین درمان و مراقبت از بیمار است.
درمان‌های اصلی سرطان پستان عبارتند از:
- عمل جراحی
- رادیوتراپی یا پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
- هورمون‌درمانی
- درمان هدفمند
ممکن است بیمار به یک و یا ترکیبی از درمان‌های فوق نیاز داشته باشد. این بستگی به آن دارد که سرطان چگونه و در چه مرحله‌ای تشخیص داده شود.
درمان برای سرطان پستانی که در مراحل ابتدایی تشخیص داده شده، با سرطانی که در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود، متفاوت است.
تیم متخصص درمان در مورد اینکه کدام درمان بهترین است با بیمار مشورت خواهد کرد.
انتخاب بهترین درمان
مواردی که پزشکان برای انتخاب بهترین درمان در نظر می‌گیرند شامل مواردی چون:
- مرحله و درجه سرطان (در چه مرحله و تا چه حد گسترش یافته است)
- وضعیت سلامت عمومی
- وضعیت یائسگی
بیمار باید همواره این امکان را داشته باشد که با تیم پزشکی خود صحبت و سوالات خود را مطرح کند.
نگاه اجمالی به درمان
معمولاً عمل جراحی اولین درمان برای سرطان پستان است. نوع عمل جراحی به نوع سرطان بستگی دارد.
پس از عمل جراحی، عموماً شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی و گاهی هورمون‌درمانی یا درمان هدفمند آغاز می‌شود.
سرطان ثانویه پستان
در بیشتر موارد سرطان پستان در مراحل ابتدایی شناسایی می‌شود. اما درصد کوچکی از خانمها زمانی سرطان‌شان تشخیص داده می‌شود که به دیگر بخش‌های بدنشان سرایت کرده است. (متاستاز)
در صورت بروز این موارد، ممکن است نوع معالجه بیمار متفاوت باشد. سرطان ثانویه، که به آن «پیشرفته» یا «متاستاتیک» نیز گفته می‌شود، به طور معمول قابل درمان نیست.
هدف از درمان سرطان، کوچک شدن تومور یا بطور کامل محو شدن آن و برگشتن بیمار به زندگی عادی است.
عمل جراحی
دو نوع جراحی برای سرطان پستان وجود دارد:
- عمل جراحی حفظ پستان (BCS) عملی که در آن بافت سرطانی را از پستان جدا میکنند.
- ماستکتومی، که در این عمل تمام پستان برداشته می‌شود.
- در بسیاری موارد، پس از ماستکتومی، عمل بازسازی برای بازگرداندن پستان انجام می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند در مراحل ابتدایی سرطان پستان، برداشتن بافت سرطانی و به دنبال آن پرتو درمانی، به همان اندازه ماستکتومی موثر است.
عمل حفظ پستان (Breast-conserving surgery)
در این عمل جراحی، تومور و مقداری از بافت دور آن برداشته می‌شود. در مقایسه با ماستکتومی یا کوادرانکتومی که حداقل یک چهارم از پستان برداشته می‌شود، مقداری ناچیز است.
مقدار بافتی که در این عمل جراحی برداشته خواهد شد به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع سرطان
- اندازه تومور و جای آن در پستان
- مقدار بافتی که دور تومور وجود دارد و باید جدا شود.
- اندازه پستان
پزشک جراح، همیشه مقداری از بافت سالم اطراف تومور را نیز خارج میکند که از آن برای ردیابی سرطان استفاده می‌شود. اگر در بافت سالم اثری از سرطان پیدا نشد، در این صورت احتمال بازگشت بیماری کمتر خواهد بود.
پس از جراحی، معمولا پرتودرمانی با هدف نابود کردن سلولهای سرطانیِ به جا مانده، اغاز می‌شود.
ماستکتومی
در عمل ماستکتومی تمام بافت پستان برداشته می‌شود.
اگر نشانه آشکار و واضحی مبنی بر سرایت سرطان به توده‌های لنفاوی وجود نداشته باشد، آنگاه بافت پستان کامل برداشته می‌شود. از توده‌های لنفاوی نیز نمونه‌گیری خواهد شد. در صورتی که سرطان به توده‌های لنفاوی سرایت کرده باشد، آنگاه لازم است بخش زیادی از توده‌های لنفاوی زیر بغل نیز برداشته شود.
عمل بازسازی
عمل بازسازی پستان عملی است که در آن تلاش می‌شود پستان جدید و تا جای ممکن شبیه پستان سالم ساخته شود. این عمل میتواند همزمان با ماستکتومی، و یا بعد از آن انجام شود. در عمل بازسازی می‌توان از پیوند پستان مصنوعی (ایمپلنت پستان) استفاده کرد. همچنین می‌توان از بافت دیگر قسمتهای بدن برای ساخت پستان جدید استفاده کرد.
عمل توده‌های لنفاوی
برای اینکه مشخص شود آیا سرطان سرایت کرده یا نه، روشی به نام نمونه‌برداری توده لنفاوی سنتینال انجام می‌شود. توده‌های لنفاوی سنتینال، اولین توده‌های لنفاوی هستند که در صورت سرایت سرطان، آلوده میشوند.(غدد لنفاوی زیر بغل)
موقعیت توده‌های لنفاوی سنتینال متغیر است، برای شناسایی آنها از ترکیب ایزوتوپ پرتوافشان و جوهرآبی استفاده می‌شود.
پس از نمونه‌برداری، این سلولها در آزمایشگاه بررسی میشوند. این آزمایش نشانگر خوبی برای یافتن احتمال گسترش سرطان است.
اگر سلولهای سرطانی در توده‌های سنتینال وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی دیگری باشد تا توده‌های لنفاوی بیشتری را از زیر بازو بردارند.
پرتودرمانی
یکی از راههای درمان سرطان پستان پرتودرمانی‌ست. در پرتو درمانی از پرتوها با دوز کنترل شده برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی عموماً به همراه شیمی‌درمانی پس از عمل جراحی صورت می‌پذیرد.
معمولا قبل از پرتودرمانی، یک ماه به بدن استراحت داده می‌شود. پرتودرمانی به طور معمول بین ۳ تا ۵ هفته و هر هفته ۳ تا ۵ نوبت به طول می‌انجامد و هر جلسه کمتر از چند دقیقه طول می‌کشد.
انواع رادیوتراپی
نوع رادیوتراپی یا پرتودرمانی که انتخاب می‌شود بستگی به نوع سرطان پستان و نوع عمل جراحی دارد. بعضی از خانمها اصلاً نیاز به پرتودرمانی ندارند.
- پرتودرمانی پستان، پس از عمل حفظ پستان، جهت از بین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده به کار می‌رود.
- پرتودرمانی دیوار قفسه سینه، پس از ماستکتومی، روی دیواره قفسه سینه انجام می‌شود
- تقویت سینه (breast boost)، بعضی از خانمها ممکن است در محلی که تومور از آنجا خارج شده است، نیاز به یک دوز بالای پرتودرمانی داشته باشند. اما این روش روی ظاهر پستان اثر می‌گذارد. به ویژه در پستان‌های بزرگ که ممکن است باعث سفتی پستان شود.
- رادیوتراپی گره‌های لنفاوی. ناحیه زیر بغل در این رادیوتراپی هدف قرار میگیرد و به گره‌های لنفاوی آلوده حمله می‌شود.
عوارض جانبی پرتودرمانی
عوارض پرتودرمانی شامل:
- التهاب و تیره شدن پوست پستان، که ممکن است باعث زخم شدن ، قرمزی و دردناک شدن پوست شود.
- خستگی مفرط
- تجمع مایعات در ناحیه زیر بغل
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی نوع دیگری از درمان سرطان پستان است. در این درمان از داروهای ضد سرطان (Cytotoxic) برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. معمولاً پس از عمل برای از بین بردن سلولهای سرطانی که برداشته نشده‌اند، استفاده می‌شود. به این نوع درمان، شیمی‌درمانی کمکی می‌گویند.
در بعضی موارد ، ممکن است قبل از عمل، شیمی‌درمانی انجام شود، که اغلب برای کوچک کردن یک تومور بزرگ است.
در حین شیمی‌درمانی از چند داروی مختلف، اغلب دو یا سه داروی همزمان، استفاده می‌شود. انتخاب دارو و ترکیب آن به نوع سرطان پستان و میزان گسترش آن بستگی دارد.
شیمی‌درمانی به صورت سرپایی انجام می‌شود به این معنی که بیمار نیاز به بستری شدن ندارد. همچنین داروها به طور مستقیم به رگ تزریق میشوند.
در مواردی ممکن است برای بیمار قرص تجویز شود که میتواند در منزل آنها را مصرف کند. همچنین ممکن است جلسات شیمی‌درمانی هر دو تا چهار هفته یکبار ترتیب داده شوند. هر دوره شیمی‌درمانی را یک چرخه یا سیکل می‌گویند. شیمی‌درمانی میتواند بالغ بر هشت سیکل باشد.
عوارض جانبی شیمی‌درمانی
عوارض جانبی شیمی‌درمانی به واسطه اثر این داروها روی سلولهای سالم و سیستم ایمنی است که شامل:
- عفونت
- کاهش اشتها
- احساس کسالت
- مریض بودن
- خستگی
- ریزش مو
- زخم دهان
بسیاری از عوارض جانبی با داروهایی که پزشک تجویز میکند، قابل پیشگیری و کنترل هستند.
داروی شیمی‌درمانی همچنین میتواند تولید استروژن در بدن را متوقف کند. این موضوع باعث توقف دوره قاعدگی می‌شود. بعد از اتمام دوره شیمی‌درمانی، تخمدان‌ها مجدداً تولید استروژن را آغاز میکنند. اما این اتفاق همیشه نمی‌افتد و ممکن است بیمار وارد یائسگی زودهنگام شود. این احتمال بیشتر در زنان بالای ۴۰ سال وجود دارد، زیرا به سن یائسگی نزدیک هستند.
شیمی درمانی برای سرطان ثانویه پستان
اگر سرطان پستان فراتر از غدد پستان و غدد لنفاوی به سایر قسمتهای بدن گسترش یافته باشد، شیمی درمانی باعث درمان سرطان نمی‌شود. اما ممکن است تومور را کوچک کند. علائم بیماری را تسکین دهد و به طولانی شدن عمر بیمار کمک کند.
هورمون‌درمانی
رشد بعضی از سرطان‌های پستان به‌واسطه هورمون‌های استروژن و پروژسترون که به‌صورت طبیعی در بدن تولید میشوند، تحریک و افزایش می‌یابد. به این سرطان‌ها، سرطان‌های گیرنده-مثبت هورمون (hormone receptor-positive) می‌گویند.
هورمون درمانی سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون را کاهش میدهد و از این طریق اثر آنها خنثی می‌شود. انتخاب نوع مناسب هورمون درمانی به مرحله و شدت سرطان و اینکه به کدام هورمون حساس است، به سن بیمار، و اینکه تجربه یائسگی دارد یا خیر و نوع درمان، بستگی دارد. معمولاً هورمون درمانی پس از جراحی و شیمی‌درمانی انجام می‌شود، اما ممکن است برای کوچک کردن تومور قبل از عمل جراحی نیز استفاده شود.
اگر شرایط جسمی بیمار امکان جراحی، شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی را ندهد آنگاه احتمالاً هورمون درمانی تنها گزینه پیش رو خواهد بود. در اکثر موارد بیمار ۵ سال یا بیشتر باید تحت هورمون درمانی قرار بگیرید. اگر نوع سرطان پستان به هورمون حساس نباشد، هورمون درمانی بی‌اثر است.
تاموکسیفن
تاموکسیفن از اتصال استروژن به سلولهای سرطانی جلوگیری میکند. این دارو روزانه به‌صورت قرص یا شربت مصرف می‌شود.
بازدارنده‌های اروماتاز
اگر بیمار یائسه شده باشد، احتمالاً یکی از بازدارنده‌های اروماتاز برای او تجویز می‌شود.
این نوع از داروها، آروماتاز را مهار میکنند. آروماتاز ماده‌ای‌ست که به بدن در تولید استروژن پس از یائسگی کمک میکند. پیش از یائسگی، استروژن در تخمدان تولید می‌شود. از میان بازدارنده‌های آروماتاز، سه داروی آناستروزول (anastrozole) و اکزمستان (exemestane) و لتروزول (letrozole) احتمالاً تجویز میشوند. این داروها روزی یکبار به‌صورت قرص باید مصرف شوند.
برداشت و ناتوان‌سازی تخمدان
در زنانی که هنوز به یائسگی نرسیده‌اند، استروژن در تخمدان تولید می‌شود. برداشت و یا سرکوب تخمدان، عملکرد آن را متوقف میکند و مانع تولید استروژن می‌شود.
ناتوان ساختن تخمدان میتواند هم از طریق عمل جراحی صورت بپذیرد و هم به‌وسیله پرتودرمانی. اثر این درمان همیشگی خواهد بود و تخمدان‌ها برای همیشه از کار می‌افتند و این به معنای یائسگی زودرس است.
سرکوب تخمدان با استفاده از دارویی به نام گوسرلین(goserelin) انجام می‌شود. هنگام مصرف این دارو قاعدگی متوقف خواهد شد و پس از اتمام درمان دوباره به حالت قبل بازمی‌گردد. اما اگر بیمار پیش از درمان به دوران یائسگی نزدیک باشد، ممکن است قاعدگی به حالت قبل باز نگردد.
داروی گوسرلین ماهی یکبار به‌صورت تزریقی به بیمار داده می‌شود.
درمان هدفمند سرطان پستان (Targeted therapy)
درمان‌های هدفمند (Targeted therapies)، داروهایی هستند که عملکرد سلولها را تغییر داده و به جلوگیری از پیشرفت و سرایت سرطان کمک میکنند. همه انواع سرطان پستان با درمان هدفمند قابل‌درمان نیستند.
رایج‌ترین داروی هدفمندی که برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شود تراستوزوماب (که عموما با نام تجاری هرسپتین شناخته می‌شود) نام دارد. دیگر داروهای درمان هدفمند عبارت‌اند از:
بعضی از این داروها مانند پرتوزوماب (pertuzumab) و تراستوزوماب (trastuzumab) به‌صورت تزریق وریدی استفاده میشوند و دیگر داروها به‌صورت قرص هستند.
عوارض جانبی درمان‌های هدفمند عبارت‌اند از:
- لرزش و احساس ناخوشی
- اسهال
- احساس کسالت
- سردرد
- سرفه
- خارش پوست
خطر عفونت
برخی از داروهای مورد استفاده در درمان سرطان پستان می‌توانند بیمار را در مقابل عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر کنند. در صورت بروز علائم احتمالی عفونت مانند موارد زیر باید سریعاً با تیم مراقبت خود تماس بگیرید.
- بالا رفتن دمای بدن
- احساس لرز
- اگر حتی با وجود دمای معمولی، ناگهان احساس ناخوشایندی داشته باشید.
بیس‌فسفوناتز
اگر بیمار یائسگی را پشت سر گذاشته باشد، ممکن است به او بیس‌فسفوناتز (اسید زولدرونیک یا سدیم کلودرونات) پیشنهاد شود.
تحقیقات اخیر نشان داده اند که آنها ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در استخوانها و نقاط دیگر بدن کمک کنند. بیس‌فسفوناتز احتمالاً همزمان با شیمی‌درمانی، مستقیماً به داخل ورید تزریق و یا به صورت قرص، به شما تجویز میشوند.به ندرت، احتمال دارد بیس‌فسفوناتز باعث مشکلات کلیوی و پوکی استخوان فک شوند. پزشک در مورد مزایا و عوارض جانبی احتمالی آن، پیش از شروع این درمان توضیح خواهد داد.
پشتیبانی روانشناختی
مقابله با سرطان میتواند یک چالش بزرگ برای بیمار و اطرافیانش باشد و موجب مشکلات عاطفی گردد.
بسیاری از خانم‌های مبتلا به سرطان پستان، مجبور هستند با از دست دادن بخشی و یا تمام پستان خود کنار بیایند. این موضوع میتواند بسیار ناراحت کننده باشد.
در اغلب موارد، صحبت کردن با یک مشاور یا درمانگرِ آموزش دیده، در مورد احساسات یا مشکلاتِ دیگر، میتواند کمک کننده باشد.
درمان‌های مکمل
درمان‌های مکمل روش‌های درمانی هستند که ممکن است به بهبود جسمی و عاطفی بیمار کمک کند.
این درمان‌ها در کنار درمان‌های معمولی قرار می‌گیرند و عبارتند از:
- تمرینات تنفسی برای استرس
- ماساژ دادن
- رایحه‌درمانی
- طب سوزنی
این درمان‌ها می‌توانند به بعضی از خانمها کمک کنند که در طول دوره تشخیص و درمان با خود کنار بیایند.
امروزه در زمینه درمان سرطان پستان پیشرفت زیادی حاصل شده است، و در حال حاضر تعداد بیشتری از زنان نجات پیدا کرده و عمر بیشتری دارند. همچنین از عوارض جانبی کمتری برخوردار هستند.
