سماق یکی از چاشنی‌های معمول در غذای ما ایرانی‌هاست. این ماده در شهرهای مختلف ایرانی برای تهیه غذاهای مختلف مانند آش سماق و یا بر روی کباب استفاده می‌شود. اما در طب سنتی ایران از سماق به عنوان یک داروی ضد التهاب و همچنین برای درمان اسهال استفاده می‌شده است. در مقاله ابتدا به بررسی مواد موجود در این گیاه پرداخته و سپس با توجه به آن به بررسی فواید و مضرات سماق براساس مواد مغذی آن خواهیم پرداخت.

مواد مغذی موجود در سماق

ماده اصلی مغذی در سماق تانن است. بین ۱۵ الی ۳۰ درصد از برگ‌های خشک این گیاه را تانن تشکیل می‌دهد. دیگر ماده موجود در این گیاه که بسیار جالب توجه است یک ماده زرد رنگ به نام میریستین است. میوه سماق دارای مقادیر بالای ویتامین سی بوده و به عنوان یک میوه سرشار از اسید سیتریک، وینیک اسید و مالیک اسید نیز می‌تواند مورد استفاده گیرد.

سماق گیاهی ضد سرطان

به‌طور کلی مواد رنگی موجود در غالب گیاهان خاصیت انتی‌اکسیدانی بالایی داشته و می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان در انسان را کاهش دهند. میوه این گیاه به علت داشتن رنگ‌دانه‌های قرمز رنگ به تنهایی دارای خواص آنتی اکسیدانی بالایی است؛ اما همانطور که در بخش اول گفتیم تفاوت سماق با دیگران در داشتن ماده‌ای زرد رنگ به نام میریستین در برگ‌های خود است. میریستین یکی از قوی‌ترین مواد آنتی اکسیدان و ضد سرطان در جهان بوده و در پزشکی نوین از آن برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی نیز استفاده می‌شود.

نکته

میریستین به تنهایی به عنوان یکی ماده موثر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی توسط محققان مختلف جهان شناخته شده‌است. اما اینکه دیگر ترکیبات موجود در برگ و یا گیاه سماق اثر منفی بر روی بیماری‌های قلبی داشته و یا اینکه با دیگر داروهای قلبی تداخل داشته باشند بر عهده تیم وبلاگ کرفس نیست. در صورتی که قصد استفاده از این ماده و یا برگ گیاه سماق به عنوان داروی قلبی را دارا هستید بهتر است پیش از آن با پزشک خود مشورت کنید.

سماق و کاهش چربی خون

یکی از مفیدترین همراهان غذای دوست داشتنی ما ایرانی‌ها یعنی کباب سماق کوبیده است. ایزوفلاون‌های وجود در سماق با افزایش فعالیت کبد و همچنین افزایش فعالیت گیرنده‌های LDL (چربی مضر) از جذب آن جلوگیری کرده و سطح چربی خون را کاهش می‌دهند. این اتفاق علاوه بر کاهش چربی بد جذب شده توسط بدن پس از غذاهای چرب، با کاهش سرعت جذب چربی احتمال بالا رفتن ناگهانی پس از خوردن غذاهای چرب را کاهش می‌دهد.

سماق و بیماری‌های قلبی -عروقی

کامپفرول موجود در سماق دارای خاصیت مهارکنندگیِ سنتز ترومبوکسان A2 (ترومبوکسان‌ها باعث تجمع پلاکت‌ها می‌شوند و همچنین منقبض کننده عروق بوده و فشار خون را افزایش می‌دهند) می‌باشد که بدینوسیله می‌تواند نقش مهمی را در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عروقی و آترواسکلروز ایفا نماید. از سوئی دیگر اسید گالیک سماق باعث مهار تکثیر و مهاجرت سلول‌های صاف عضلات رگ‌ها (VSMC) می‌گردند و احتمالا در پیشگیری از آترواسکلروز مؤثر می‌باشد.

البته همانطور که در بند قبل گفتیم سماق با کاهش جذب چربی‌های بد به عنوان یکی از اصلی‌ترین عامل‌های بیماری‌های قلبی می‌تواند به عنوان یک عامل اصلی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی شناخته شود.

تاثیر سماق بر روی سلامت پوست!!!

بله، باید گفت سماق به تقوت و بهتر شدن پوست شما کمک می‌کند. همانطور که در بند اول ذکر کردیم این میوه سرشار از ویتامین C است. ویتامین C علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن به ساخت بافت‌های کلاژن کمک می‌کند. بر همین اساس و با توجه به میزان بالای ویتامین C موجود در سماق، این میوه می‌تواند برای پوست شما بسیار مفید باشد.

سماق و نقرس

نقرس بیماری شناخته شده‌ای است که علت آن افزایش میزان اسید اوریک در خون است. اسید اوریک بالا باعث ایجاد کریستال‌هایی می‌شود که در مفاصل، تاندون‌ها و بافت‌های اطراف رسوب کرده و مشکلات مختلفی را برای مبتلایان به این بیماری ایجاد می‌کند. یافته‌های علمی حاکی از آنست که سماق می‌تواند به صورت غیررقابتی آنزیم گزانتین اکسیداز را مهار کند که مهار این آنزیم یکی از راه‌های اصلی کاهش میزان اسید اوریک خون در بیماران مبتلا به نقرس است.

سماق در طب سنتی

در طب سنتی ایرانی سه استفاده اصلی برای سماق منظور شده است. اول آنکه کوبیده میوه این گیاه می‌تواند باعث رفع عطش کاذب شود و دوم آنکه به عنوان یک ماده قابض برای جلوگیری یا کاهش خونریزی فرد زخمی، کاهش خونریزی‌های داخلی و درمان زخم معده و سوم درمان سندرم روده حساس و اسهال‌های شدید در کودکان.

مضرات سماق

سماق تازه می‌تواند باعث مسمویت غذایی شود. لطفا پس از خشک شدن کامل آن را مصرف کنید.

در طب سنتی ایران سماق را میوه‌ای دارای طبع سرد می‌شناسند و توصیه شده است این گیاه به همراه گیاهان گرم مزاج مصرف شود.

بجز سماق تازه، سماق خشک نیز در مقادیر بالا به دلیل داشتن مقادیر بالای تانن می‌تواند موجب یبوست کند. همچنین به دلیل وجود انواع اسیدها و در مقادیر بسیار بالا ایجاد مسمومیت غذایی می‌کند.