عوارض شایع شیمی‌درمانی شامل خستگی، حالت تهوع، استفراغ، کاهش سلول‌های خونی، ریزش مو، زخم دهان و درد است.
چه چیزی سبب عوارض شیمی‌درمانی می‌شود
شیمی‌درمانی به‌گونه‌ای طراحی‌شده که سلول‌های سرطانی که سریع رشد می‌کنند را بکشد. اما همچنین ممکن است سلول‌های سالمی که سریع رشد می‌کنند را نیز بکشد. این سلول‌ها عمدتاً در دهان، روده، مغز استخوان که وظیفه ساختن سلول‌های خونی را دارد و سلول‌هایی که به رشد مو کمک می‌کند، وجود دارند. عوارض جانبی شیمی‌درمانی به‌وسیله آسیب دیدن سلول‌های سالم ایجاد می‌شود.
ماندگاری عوارض شیمی‌درمانی چقدر است
ماندگاری عوارض جانبی به میزان سلامتی بیمار و نوع شیمی‌درمانی که انجام‌شده بستگی دارد. بیشتر عوارض جانبی پس از پایان یافتن شیمی‌درمانی از بین می‌روند اما بعضی از آنها ممکن است چند ماه و یا حتی چند سال پس از شیمی‌درمانی باقی بمانند.
گاهی اوقات شیمی‌درمانی باعث عوارضی می‌شود که از بین نمی‌روند. این عوارض ممکن است شامل صدمه به قلب، ریه، اعصاب، کلیه‌ها و یا اندام‌های جنسی شود. بعضی از انواع شیمی‌درمانی سبب بروز سرطان ثانویه می‌شود.
چه‌کارهایی می‌توان کرد
پزشکان راه‌های بسیاری برای جلوگیری و یا درمان عوارض جانبی شیمی‌درمانی دارند، که به شما کمک می‌کند پس از هر جلسه درمان بهبودی خود را بازیابید. اگر متوجه هرگونه تغییر شدید با پزشک خود آن را در میان بگذارید ممکن است نشانه‌ای از عوارض جانبی باشد.
فهرست عوارض شیمی‌درمانی
در زیر فهرستی از عوارض جانبی شیمی‌درمانی آورده شده است.
این عوارض در همه اتفاق نمی افتد . اینکه بیمار کدام عوارض را تجربه می‌کند، بستگی به نوع شیمی‌درمانی و مقدار آن و دیگر شرایط سلامتی دارد.
- کم‌خونی
- تغییر در اشتها
- خونریزی
- یبوست
- اسهال
- تغییر در بینایی
- خستگی
- علائمی شبیه آنفلوانزا
- تجمع مایعات درون بافتی
- ریزش مو
- عفونت
- ناباروری
- تغییرات در دهان و گلو
- حالت تهوع و استفراغ
- تغییر در سیستم اعصاب
- درد
- تغییرات میل جنسی
- تغییرات در پوست و ناخن
- تغییرات در سیستم دفع ادرار کلیه و مثانه
کم‌خونی
کم‌خونی چیست و چرا اتفاق می‌افتد
سلول‌های قرمز خون وظیفه رساندن اکسیژن در بدن را دارند. کم خونی به حالتی گفته می‌شود که تعداد سلول‌های قرمز برای تأمین اکسیژن بدن بسیارکم باشد. در این شرایط قلب سریع‌تر کار می‌کند و فرد احساس فشار در سینه و تپش قلب می‌کند. کم‌خونی همچنین باعث تنگی نفس، ضعف، سرگیجه، رنگ‌پریدگی و خستگی می‌شود. بعضی از انواع شیمی‌درمانی روی مغز استخوان -که وظیفه ساختن سلول‌های قرمز را دارد- اثر منفی می‌گذارد. این موضوع باعث کم‌خونی می‌شود.
تغییرات در اشتها
شیمی‌درمانی ممکن است به‌واسطه ایجاد حالت تهوع و مشکلات مربوط به دهان، و یا با از بین بردن حس چشایی، باعث کاهش اشتها شود. افسردگی نیز می‌تواند دلیلی برای کاهش اشتها باشد. این مشکل می‌تواند برای یک روز، چند هفته و یا چند ماه ادامه پیدا کند.
تغذیه مناسب از نکات مهم است. حتی اگر بیمار بی‌اشتها باشد، این به آن معنی است که باید غذاها و نوشیدنی‌های سرشار از پروتئین، ویتامین و کالری مصرف کرد. تغذیه مناسب، برای مبارزه با عفونت‌ها و ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده در حین شیمی‌درمانی، به بدن کمک می‌کند. نبودن تغذیه مناسب باعث کاهش وزن، ضعف و خستگی می‌شود.
درمان بعضی از سرطان‌ها باعث افزایش وزن و افزایش اشتها می‌شود بنابراین هرگونه تغییر در اشتها را به پزشک خود اطلاع دهید.
خونریزی
پلاکت‌ها سلول‌هایی هستند که هنگام خونریزی باعث لخته شدن خون می‌شوند. شیمی‌درمانی می‌تواند تعداد پلاکت‌ها را کاهش دهد. این وضعیت ممکن است باعث کبود شدن پوست شود، حتی اگر ضربه‌ای به بدن وارد نشده باشد. یا باعث خونریزی از بینی و دهان، یا نقطه‌های قرمز روی پوست شود.
یبوست
یبوست زمانی اتفاق می‌افتد که حرکت روده‌ها کم و مدفوع سفت و خشک می‌شود، و عمل دفع به‌سختی انجام می‌شود. داروهایی مانند داروهای شیمی‌درمانی و مسکن‌ها می‌توانند باعث یبوست شوند. عدم تحرک و یکجا نشستن برای مدت طولانی نیز از دیگر عوامل است. مصرف غذاهای کم فیبر و مصرف کم مایعات را باید به دلایل بالا اضافه کرد.
اسهال
شل و آبکی شدن مدفوع را اسهال می‌گویند. شیمی‌درمانی با نابود کردن سلول‌های دستگاه گوارش، می‌تواند باعث اسهال شود. اسهال ممکن است دلایل عفونی نیز داشته باشد.
خستگی
خستگی ناشی از شیمی‌درمانی می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. بسیاری از افراد خستگی را با کلماتی مانند ضعف، سنگینی، کندی و بی‌رمقی توصیف می‌کنند.
استراحت کردن معمولاً کمکی به بهبود وضعیت نمی‌کند. بسیاری از مردم هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از شیمی‌درمانی احساس خستگی می‌کنند. خستگی ممکن است به دلیل نوع شیمی‌درمانی و یا ویزیت مکرر پزشکان و یا احساس استرس و افسردگی باشد. اگر شیمی‌درمانی و پرتودرمانی همزمان انجام شوند شدت خستگی بیشتر نیز خواهد شد
از دیگر دلایل خستگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم‌خونی
- درد
- مصرف داروهای خاص
- تغییر در اشتها
- مشکل در خوابیدن
- کمبود تحرک
- مشکل در تنفس
- عفونت
- داشتن فعالیت زیاد در یک بازه کوتاه
- دیگر مشکلات بهداشت و سلامت
خستگی ممکن است به‌تدریج و یا به‌صورت ناگهانی ظاهر شود افراد مختلف خستگی را به‌طور مختلف تجربه می‌کنند
ریزش مو
ریزش مو به حالتی گفته می‌شود که بخشی و یا همه موهای بدن می‌ریزد. این موضوع می‌تواند در هر نقطه از بدن اتفاق بیفتد. بیشتر افراد ریزش موهای سر را یکی از سخت‌ترین قسمت‌های شیمی‌درمانی می‌دانند.
بعضی از انواع شیمی‌درمانی به سلول‌هایی که باعث رشد مو می‌شوند آسیب می‌رساند. ریزش مو معمولاً دو تا سه هفته پس از شروع شیمی‌درمانی آغاز می‌شود و در عرض یک هفته تمام موها ریخته می‌شود. تقریباً همیشه دو تا سه ماه پس از شیمی‌درمانی موها مجدداً رشد می‌کنند. موهای جدید ممکن است مانند موهای قبل نباشد. برای مثال موهای جدید ممکن است نازک باشند برخلاف گذشته که ضخیم بودند. یا برخلاف گذشته صاف نباشند و مواج باشند و یا تیره‌تر از قبل باشند.
