ورزش‌های اصلاحی برای ستون فقرات: ۴- قوس جبرانی اسکولیوز

برای رفع مشکل اسکولیوز نیاز است کمی درباره آناتومی کمر توضیح دهیم. ستون فقرات حفاظی استخوانی برای نخاع می‌باشد تا ارتباط مغز و بدن در ضربات ضعیف و متوسط روزانه به سادگی آسیب نبیند. این ستون از مجموعه‌ای شامل ۳۳ استخوان(مهره) است که در بالغین ۴ عدد آخر آن به یکدیگر جوش خورده و استخوان دنبالچه را تشکیل می‌دهد و همچنین با جوش خوردن پنج مهره ما قبل آخر استخوان خاجی شکل می‌گیرد؛ به طور کلی ۲۴ مهره متحرک در بدن یک فرد بالغ وجود دارد.

از این ۲۴ مهره آزاد، هفت عدد مهره‌های گردنی، ۱۲ عدد مهره‌های پشتی و پنج عدد مهره‌های کمر را تشکیل می‌دهند.

مهره‌ها دارای شکل مشابه‌ای هستند، تنه مهره در جلو واقع شده و استوانه‌ای شکل است؛ قوس مهره در عقب قرار دارد و با تنه مهره تشکیل سوراخ مهره(محل عبور نخاع) را می‌دهد.

آناتومی مهره

تنه مهره:

دارای چهار سطح فوقانی، تحتانی، خلفی و طرفی است. سطح خلفی، حد قدامی کانال نخاع را می‌سازد و سطح فوقانی و تحتانی محل قرارگیری دیسک بین مهره‌هاست.

قوس مهره‌ای که مسولیت محافظت از نخاع را بر عهده دارد از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:

۱. یک جفت پایه که قسمت‌های قدامی طرفی قوس مهره‌ای را تشکیل می‌دهد.

۲. یک جفت تیغه که قسمت‌های خلفی قوس مهره‌ای را تشکیل می‌دهند.

۳. هفت زایده، شامل چهار زایده مفصلی، دو زایده عرضی و یک زایده شوکی.

آناتومی دیسک‌های بین مهره‌ای:

مهره‌ها صفحه‌هایی متشکل از بافتی پارچه مانند هستند، ساخته شده از رشته‌های آنولوس، باهسته‌ای ساخته شده از ماده‌ای ژله مانند به نام نوکلئوس. وجود دیسک بین مهره‌ها به خاطر بافت ارتجاعی آن توانایی حرکت بدون آسیب به نخاع را به بدن می‌دهد و انرژی ضربات وارده به ستون فقرات را جذب می‌کند. این بافت همچنین از جوش خوردن مهره‌های آزاد به یکدیگر جلوگیری می‌کند.

آسیب‌های ستون فقرات

ستون فقرات به واسطه وجود مهره‌ها در کل به مانند یک فنر عمل می‌کند و برای افزایش کارایی این فنر قوسی … شکل در طول ستون فقرات به صورت طبیعی ایجاد می‌شود. شکل طبیعی این ستون ممکن است در ۴ حالت کلی تغییر کند:

۱. افزایش قوس کمر بیش از اندازه قوس کمر(لوردوز)

۲. افزایش بیش از اندازه قوس پشتی(کیفوز)

۳. افتادگی گردن رو به جلو (سربه‌جلو)

۴. تشکیل قوس جبرانی در جهت عرضی بدن(اسکولیوز)

در این مقاله به علل تشکیل و ورزش‌های کمک کننده به جلوگیری، کاهش و یا تثبیت اسکولیوز می‌پردازیم.

علائم اسکولیوز

۱. مهمترین نشانه اسکولیوز قرینه نبودن شانه‌ها یا در اصطلاح افتادگی شانه می‌باشد.

۲. کج شدن بدن به یک سمت.

۳. برآمدگی دنده‌های یک سمت نسبت به طرف مخالف

۴. قرینه نبودن لگن و خط کمربند؛ در نوع شدید آن ممکن است فرد احساس کوتاهی یکی از پاها را داشته باشد.

انواع اسکولیوز

اسکولیوز C شکل

در نوع از بیماری ستون فقرات علاوه بر قوس S شکل همیشگی قوسی بلند از دنبالچه تا گردن به سمت چپ یا راست پیدا می‌کند. همچنین ممکن است اسکولیوز C شکل با قوس کوتاه نیز ایجاد شود؛ مثلا از بین کتف‌ها تا گردن و یا از بین کتف‌ها تا استخوان دنبالچه.

اسکولیوز S شکل

در این نوع از بیماری ستون فقرات علاوه بر قوس S شکل همیشگی دارای یک قوسS شکل در قسمت عرضی می‌شود که باعث افتادگی شانه یکی از شانه‌ها و بالا آمدن لگن و خط کمربند در سمت مقابل می‌شود.

علل:

مادرزادی

این بیماری ممکن است در هفته سوم تا ششم بارداری و در زمان تشکیل ستون فقرات در نوزاد ایجاد شود. اغلب اوقات این بیماری تا زمان رشد نسبی بدن کودک قابل تشخیص نیست. تشکیل نشدن کامل مهره در یک سمت یا جدا نشدن آن‌ها از یکدسگر می‌تواند به عدم رشد متوازن و قرینه در ستون فقرات کودک منجر شود. اسکولیوز مادرزادی به علت تغییر فضای رشد قلب و ریه می‌تواند منجر به بیماری‌های تنفسی و قلبی در کودک شود.

اسکولیوز عصبی و عضلانی

افراد مبتلا به بیماری‌های سیستم عضلانی و یا عصبی مثل فلج‌مغزی، دیستروفی عضلانی و فلج اطفال در این دسته قرار می‌گیرند. افراد این دسته معمولا دارای عضلات بالا تنه ضعیفی بوده و به همین علت نمی‌توانند بدن خود را در راستای ثابتی حفظ کنند. این افراد معمولا مبتلا به اسکولیوز با انحنای بلند سی شکل می‌شوند.

پوکی استخوان

این نوع اسکولیوز معمولا در سنین بالا اتفاق می‌افتد که در آن ستون فقرات به علت پوکی استخوان یا تخریب دیسک‌ها در یک سمت دچار جوش خوردگی گشته و به آن سمت متمایل می‌شود.

رفتار روزمره

اسکلت بدن انسان بدون عضلات فاقد قدرت ایستایی بوده و در تمامی حالات از شکل عمومی عضلات بدن پیروی می‌کند؛ با این تفاوت که در صورت تماس مستقیم دو استخوان به مدت زیاد با یکدیگر احتمال جوش خوردن دو استخوان بالا بوده و شکل عمومی اسکلت به کلی تغییر می‌کند.

اکثریت انسان‌ها علاقه دارند کارهای روزمره خود را با یک سمت بدن انجام دهند( راست دست و یا چپ دست بودن)، این کار همراه با افزایش قدرت عضلات سمت پرکار موجب کوتاهی این عضلات نیز خواهد شد. افرادی که تفاوت قدرت دو سمت بدنشان زیاد است مستعد این نوع از بیماری هستند.

راه درمان:

در کودکان

در صورت بروز اسکولیوز در کوکان بسته به شدن پیشرفت آن استفاده از بریس به همراه ورزش و در موارد شدید جراحی توصیه می‌شود. اگر کودکتان به اسکولیوز مبتلاست فورا به پزشک مراجعه کنید.

اسکولیوز ناشی از پوکی استخوان

به علت شکستگی مهره‌ها و احتمال قطع نخاع در حرکات ناگهانی برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

اسکولیوز عصبی، عضلانی

ورزش در این بیماران یکی از راه‌های موثر برای پیشگیری از گیشرفت بیماری محسوب می‌شود ولی به علت اینکه غالبا در این افراد بجز اسکولیوز دیگر آسیب‌های اسکلتی و عضلانی نیز اتفاق می‌افتد نیاز به انجام حرکات ورزشی زیر نظر فیزیوتراپ یا کاردرمان وجود دارد.

اسکلیوز ناشی از روش زندگی اشتباه

برای اینکه بدانید آیا بیماری شما با ورزش قابل درمان است یا خیر کافیست از یک میله بارفیکس آویزان شده و در یک آینه خود را مشاهده کنید؛ اگر ستون فقرات شما با استفاده از وزن بدنتان اسکولیوز S شکل یا C شکل خود را از دست داد شما می‌توانید برای درمان از ورزش‌های زیر استفاده کنید؛ در غیر این صورت برای انتخاب راه درست درمان به پزشک مراجعه کنید.

ورزش مناسب انحراف ستون فقرات

۱. فرد روبروی آینه بر روی صندلی می‌نشیند و سعی در ایجاد تعادل در حالت نشستن خود می‌کند.

اخطار:

انجام زیاد این کار باعث وسواس فکری و آسیب‌های جانبی خواهد شد. حرکت بیش از ۱۰ دقیقه در روز انجام نشود.

۲. از میله بارفیکس بدون حرکت آویزان شوید و اجازه دهید وزن شما به بازگشت ستون فقرات به حالت عادی کمک کند. در صورتی که پنجه پای شما در این حالت زمین را لمس می‌کند تمرین را در دو ست پنج دقیقه‌ای در روز تکرار کنید و در صورت عدم تماس پای شما با زمین تمرین در ۵ ست یک دقیقه‌ای انجام شود.

۳. حفظ قرینگی بدن در حین حمل اجسام؛ سعی کنید در حین جابه‌جایی وسایل یا اجسام مختلف از هر دو سمت بدن خود استفاده کنید.

حرکات مناسب برای اسکولیوز C شکل

۱. فرد به صورت چهاردست و پا قرار گرفته و دست و پای مخالف خود را بلند کرده و به مدت ۱۰ ثانیه به صورت کشیده نگه می‌دارد سپس دست و پا را عوض می‌کند. این حرکت ۴ بار تکرار می‌شود.

۲.بر روی صندلی نشسته و کف دو دست را بالاتر از سر به یکدیگر بچسبانید؛ سپس سعی کنید آرنج را نیز به یکدیگر چسبانده و به مدت یک دقیقه در این حالت بمانید.

حرکات مناسب برای اسکولیوز S شکل

۱. حفظ تعادل بر روی یک پا

دست‌های خود را به صورت افقی بالا آورده و سپس یکی از زانوهای خود را خم نمایید. در این حالت باید تعادل بدن را بر روی یک پا به مدت ۳۰ ثانیه حفظ نموده و سپس پای خود را تعویض کنید. در روزهای آغازین تمرین می‌توانید از یک تکیه‌گاه مانند دیوار استفاده کنید و پس از افزایش قدرت و تعادل از تکیه گاه جدا شوید.

۲. حرکت زانو به سینه

روی زمین دراز کشیده و هر دو پا را به صورت صاف روی زمین قرار دهید به صورتی که پاشنه پا زمین را لمس کند؛ سپس زانوی چپ خود را بالا آورده و با قرار دادن دست‌ها در پشت زانو آن را با کمک دست به سمت سینه خود جمع کنید. این وضعیت را برای ۳۰ ثانیه حفظ کرده و سپس با پای راست تکرار کنید. این تمرین را ۴ بار تکرار کنید.