بیماری دیابت چیست و انواع آن را چگونه تشخیص دهیم؟ (قسمت اول)

زمانی که میزان قند در خون بیش از حد طبیعی باشد در علم پزشکی به آن دیابت می‌گویند و برای تشخیص آن معمولا آزمایش قند خون (FBS) بصورت ناشتا انجام می‌شود، چنانچه در نتیجه آزمایش میزان قند کمتر از mg/dl 105 باشد فرد سالم است و اگر این میزان بین mg/dl 105-126 بوده حالتی است که به آن اختلال در متابولیزم قند گفته شده و فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت است. این فرد برای پیشگیری نیازمند تغییراتی در برنامه غذایی، میزان فعالیت بدنی، انتخاب مکمل‌های غذایی مناسب و حتی کاهش وزن است و چنانچه نسبت به انجام آن‌ها اقدام نکند در آینده نه چندان دور به دیابت مبتلا خواهد شد. میزان قند هر عددی بیشتر از mg/dl 126 باشد یعنی فرد به دیابت مبتلاست؛ البته برای اطمینان معمولا مجددا این آزمایش را در روز دیگر تکرار می‌کنند و اگر میزان قند در آزمایش دوم نیز بیشتر از mg/dl 126 باشد ابتلا به بیماری دیابت قطعی است.

گلوگز (قند) به عنوان سوخت بدن محسوب می‌شود و در حقیقت ماده‌ای است که بدن به عنوان سوخت برای فعالیت‌های خود از آن استفاده می کند. بسیار مهم است که چرخه متابولیزم قند در بدن به درستی انجام شود تا از نیرو و سلامت کافی برخوردار باشیم. در ادامه توضیح می‌دهیم که بدن چگونه قند را به انرژی تبدیل می‌کند:

بعد از خوردن غذا، قند (گلوگز) خون افزایش می‌یابد و لوزالمعده (پانکراس) میزانی انسولین در خون آزاد می‌کند که باعث جمع‌آوری گلوگز از خون و حمل آن به سلول‌هایی از بدن می‌شود که به سوخت (انرژی) احتیاج دارند. سلول‌هایی که سوخت آن‌ها از گلوگز است دارای گیرنده‌هایی برای دریافت انسولین در پوسته خارجی خود هستند تا انسولین بتواند از این طریق به آن‌ها متصل و گلوگز وارد سلول‌ها شود تا برای فعالیت خود از آن استفاده کند. حال مشکل در افراد مبتلا به بیماری دیابت در کدام مرحله این چرخه است؟

۱. انسولین توسط لوزالمعده (پانکراس) به اندازه کافی تولید نمی‌شود تا قند را از سطح خون جمع آوری و آن‌را در اختیار سلول‌های بدن قرار دهد و یکی از دلایلی که افراد دیابتی با شب ادراری مواجه می‌شوند این است که، وقتی میزان قند خون بالاست کلیه‌ها سعی می‌کنند از طریق ادرار آن را دفع کنند؛ و همچنین بخشی از آب بدن نیز همراه ادرار دفع می‌شود و از این رو فرد دیابتی دائما احساس تشنگی می‌کند.

۲. انسولین به اندازه کافی تولید می‌شود اما سلول‌های بدن به آن واکنش مناسب نشان نمی‌دهند؛ به عبارتی انسولین نمی‌تواند وظیفه خود را بدرستی انجام دهد و دلیل آن معمولا مربوط به سیستم کلی متابولیزم بدن و مشکلات مرتبط با غدد تیروئید و فوق کلیوی است که نقش اساسی و کلیدی در متابولیزم بدن و تولید انرژی ایفا می‌کنند. زمانی که غدد تیروئید و فوق کلیوی کم کار شوند سرعت متابولیزم بدن کاهش یافته، و دستور و سیگنالی از طرف این غدد به سلول‌های بدن برای جذب انسولین و استفاده از گلوگز ارسال نمی‌شود؛ در نتیجه سلول‌ها نسبت به جذب انسولین واکنشی نشان نمی‌دهند، که متاسفانه بسیاری از پزشکان آگاهی کافی نسبت به این مشکل ندارند.

که به آن دیابت جوانان نیز می‌گویند؛ زیرا ۷۰ درصد از مبتلایان به این نوع دیابت در سن زیر ۳۰ سال به این بیماری دچار می‌شوند، البته در هر سنی امکان ابتلا به آن وجود دارد. طبق آمار حدود ۵ الی ۱۰ درصد از کل افراد دیابتی شامل دیابت نوع ۱ می‌باشند.

در این نوع دیابت پانکراس میزان کمی انسولین و یا بطور کلی قادر به تولید انسولین نمی‌باشد. درمان پزشکی برای آن تزریق و استفاده از انسولین است و بیمار باید مرتب در طی روز میزان قند خون خود را بررسی کند تا با افت و یا افزایش شدید آن مواجه نشود.

سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله و آن‌ها را از بین می‌برند. برخی از دانشمندان پزشکی عقیده دارند این یک مشکل ژنتیکی است و برخی هم معتقدند نوعی ویروس در پانکراس سبب تحریک و حمله سیستم ایمنی می شود.

علاوه بر دلایل فوق در بعضی از افراد عفونت در پانکراس موجب توقف تولید انسولین می‌شود، بنا بر تجربه و تحقیقات این دسته از افراد دارای آهن و یا فلزات سمی مازاد در پانکراس بوده که باعث ایجاد عفونت می‌گردد. درمان این نوع دیابت و بازگشت چرخه طبیعی متابولیزم گلوگز در این دسته از بیماران به سختی و به ندرت انجام می‌شود و بیمار باید درمان استاندارد پزشکی که مصرف انسولین است را ادامه دهد.

مراجعه کنید.