افزایش مصرف غذاهای چرب و آماده، فرهنگ استفاده از غذاهای سریع (Fast Food) و عدم فعالیت مناسب یا گسترش زندگی ماشینی، منشا بیماری‌های مختلفی در جوامع شهری محسوب می‌شود که انواع بیماری‌های کبدی از این جمله بیماری‌ها محسوب می‌شوند. امروزه متاسفانه بیماری کبد چرب در کشور ما شایع شده است، این بیماری با وزن بیمار ارتباطی مستقیم دارد و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف (از جمله ایران) نیز رو به افزایش است.
کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود.کم کاری کبد یا تنبلی کبد نام قدیمی این بیماری در طب سنتی ایرانی است. کبد طبیعی حاوی حدود ۵ گرم چربی در ۱۰۰ گرم وزن (۵ درصد چربی) خود می‌باشد. هرگاه میزان چربی ذخیره شده از ۵ درصد وزن کبد تجاوز کند در اصطلاح پزشکی فرد به بیماری کبد چرب مبتلا شده است. منظور از کبد چرب، رسوب چربی (عمدتا از چربی‌های خنثی مثل تری‌گلیسیرید) در کبد است که ممکن است به علت مصرف الکل باشد که در اصطلاح پزشکی به آن “Alcoholic Fatty Liver” گفته می‌شود، یا بدون مصرف الکل و یا در حضور میزان بسیار جزیی از الکل (که برای کبد خطر ساز نیست) ایجاد شده که تحت عنوان کلی “Non Alcoholic Fatty Liver Disease” (بیماری کبد چرب غیر الکلی) از آن نام برده می‌شود که نام دیگر آن Non Alcoholic Steatohepatitis است.
کبد چرب غیرالکلی (= Non Alcoholic Steatohepatitis NASH)
کبد چرب غیرالکلی با التهاب، تجمع چربی و بافت فیبروز در کبد شناخته می‌شود که باعث دردهای ناحیه راست و بالای شکمی می‌شود، اگر چه یافته‌های مشابه در افراد وابسته به مصرف الکل دیده می‌شود، NASH معمولا در افراد بدون سابقه مصرف الکل و یا مصرف بسیار ناچیز ایجاد می‌گردد. علت دقیق NASH ناشناخته است.
بیشتر افراد مبتلا بین سنین ۴۰ الی ۶۰ سال می‌باشند. اگر چه این اختلال میتواند در کودکان بالای ۱۰ سال نیز اتفاق بیفتد. به‌طور معمول شیوع NASH در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. پیش‌بینی رفتار کبد چرب در هر فرد کار مشکلی است. اغلب افرادی که مبتلا هستند هرگز دچار مشکلات جدی در کبدشان نمی‌شوند اما افرادی نیز وجود دارند که به علت ابتلا به کبد چرب غیرالکلی دچار سیروز کبدی می‌گردند.
*نکته
سیروز اسمی است که نشان دهنده صدمات بسیار شدید کبد و وخامت اوضاع آن است.
درحال حاضر درمان NASH بر کنترل برخی از بیماری‌های همراه آن مانند دیابت و چاقی و پیگیری بیمار از نظر پیشرفت بیماری متمرکز است.
چاقی و افزایش وزن، دیابت، افزایش چربی خون و مصرف برخی داروهایی خاص مثل (کورتیکوستروئید و متوتروکسات) ازمهم‌ترین علت‌های کبد چرب هستند.
چاقی
بیش از ۷۰ درصد افراد مبتلا به NASH دچار اضافه وزن یا چاقی هستند و بیشتر آنان ۱۰ الی ۴۰ درصد سنگین تر از وزن ایده آل خود هستند.
افزایش چربی خون
۲۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به NASH چربی خون بالا دارند. (منظور بالا بودن تری‌گلیسرید و کلسترول خون است.)
دیابت
75 درصد افراد مبتلا به NASH دیابت قندی دارند.
مقاومت به انسولین
منظور از مقاومت به انسولین این است که بدن این افراد قادر به استفاده از انسولین برای سوخت قندها نیست و این خود باعث ایجاد دیابت می‌شود. مقاومت به انسولین از طرفی خود باعث چاقی و بالا رفتن چربی خون می‌شود.
فاکتورهای موثر بر متابولیسم
برخی از فاکتورهای موثر بر متابولیسم با NASH مرتبط هستند. مانند تغذیه غیر خوراکی، کاهش وزن سریع، گرسنگی بسیار شدید و درمان داخل وریدی (تزریق سرم) گلوکز در بیمارانی که شرایط وخیمی دارند.
جراحی شکم
برخی از جراحی‌های شکم با NASH ارتباط دارند. مثل برداشتن قسمت وسیعی از روده کوچک و جراحی معده برای درمان چاقی و جراحی کیسه صفرا و لوزالمعده و بای‌پس قسمتی از روده کوچک.
داروها و سموم
amiodarone , tamoxifen , perhexilene maleate , steroids , synthetic estrogen و Pesticides با ایجاد کبد چرب در ارتباط هستند.
احتمال پیدایش کبد چرب غیرالکلی با وزن بیمار ارتباط مستقیم داشته و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف از جمله ایران، شیوع این عارضه نیز رو به افزایش است.
فیزیولوژی و عملکرد کبد:
کبد به وزن تقریبی ۱۵۰۰ گرم، بزرگترین غده بدن محسوب می‌شود و از دو لب اصلی چپ و راست تشکیل شده است. کبد از دو منبع خونی تغذیه می‌شود: شریان کبدی، که یک سوم خون کبد را تامین کرده و از رگ آئورت منشا می‌گیرد و ورید باب که دو سوم خون مورد نیاز کبد را تامین می‌کند و خون گرفته شده از دستگاه گوارش را به آن می‌رساند. مجموعه‌ای از مجاری صفراوی نیز در کبد وجود دارند که صفرا (که منشا آن سلول‌های کبدی است) از طریق این مجاری خارج می‌شود.
کبد قادر به تولید مجدد خود می‌باشد. وجود ۱۰ الی ۲۰ درصد از کل کبد برای ادامه حیات انسان کافی است؛ ولی با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض۲۴ ساعت اتفاق می‌افتد. کبد برای انجام بیشتر اعمال متابولیک بدن ضروری بوده و بیش از ۵۰۰ عمل مختلف را انجام می‌دهد.
کارهای اصلی کبد عبارت‌اند از:
– متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی
– ذخیره و فعال کردن ویتامین‌ها و مواد معدنی
– تبدیل آمونیاک به اوره
– متابولیسم استروئیدها
– عمل کردن به‌عنوان یک صافی؛ برای محافظت در برابر سیل مواد مضری که در نتیجه سوخت و ساز در عضلات تولید و به خون سرازیر می‌شوند. کبد مایع صفرا را نیز تولید می‌کند، نمک‌های صفراوی برای هضم و جذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی استفاده شده و بیلی‌روبین (محصول نهایی انهدام گلبول‌های قرمز)، در کبد ترکیب شده و از طریق صفرا دفع می‌شوند.
