فهرست محتوا:
افزایش مصرف غذاهای چرب و آماده، فرهنگ استفاده از غذاهای سریع (Fast Food) و عدم فعالیت مناسب یا گسترش زندگی ماشینی، منشا بیماری‌های مختلفی در جوامع شهری محسوب می‌شود که انواع بیماری‌های کبدی از این جمله بیماری‌ها محسوب می‌شوند. امروزه متاسفانه بیماری کبد چرب در کشور ما شایع شده است، این بیماری با وزن بیمار ارتباطی مستقیم دارد و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف (از جمله ایران) نیز رو به افزایش است.
کبد چرب چیست؟
بیماری كبد چرب یك التهاب كبدی است كه در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت كبد ایجاد می‌شود.کم کاری کبد یا تنبلی کبد نام قدیمی این بیماری در طب سنتی ایرانی است. کبد طبیعی حاوی حدود 5 گرم چربی در 100 گرم وزن (۵ درصد چربی) خود می‌باشد. هرگاه میزان چربی ذخیره شده از 5 درصد وزن کبد تجاوز کند در اصطلاح پزشکی فرد به بیماری کبد چرب مبتلا شده است. منظور از کبد چرب، رسوب چربی (عمدتا از چربی‌های خنثی مثل تری‌گلیسیرید) در کبد است که ممکن است به علت مصرف الکل باشد که در اصطلاح پزشکی به آن “Alcoholic Fatty Liver” گفته می‌شود، یا بدون مصرف الکل و یا در حضور میزان بسیار جزیی از الکل (که برای کبد خطر ساز نیست) ایجاد شده که تحت عنوان کلی “Non Alcoholic Fatty Liver Disease” (بیماری کبد چرب غیر الکلی) از آن نام برده می‌شود که نام دیگر آن Non Alcoholic Steatohepatitis است.
کبد چرب غیرالکلی (= Non Alcoholic Steatohepatitis NASH)
کبد چرب غيرالکلی با التهاب، تجمع چربی و بافت فيبروز در کبد شناخته می‌شود که باعث دردهای ناحيه راست و بالای شکمی می‌شود، اگر چه يافته‌های مشابه در افراد وابسته به مصرف الکل ديده می‌شود، NASHمعمولا در افراد بدون سابقه مصرف الکل و يا مصرف بسيار ناچيز ايجاد می‌گردد. علت دقيق NASH ناشناخته است.
بيشتر افراد مبتلا بين سنين ۴۰ الی ۶۰ سال می‌باشند. اگر چه اين اختلال میتواند در کودکان بالای 10 سال نيز اتفاق بيفتد. به‌طور معمول شيوع NASH در خانم‌ها بيشتر از آقايان است. پیش‌بینی رفتار کبد چرب در هر فرد کار مشکلی است. اغلب افرادی که مبتلا هستند هرگز دچار مشکلات جدی در کبدشان نمی‌شوند اما افرادی نیز وجود دارند که به علت ابتلا به کبد چرب غیرالکلی دچار سیروز کبدی می‌گردند.
*نکته
سیروز اسمی است که نشان دهنده صدمات بسیار شدید کبد و وخامت اوضاع آن است.
درحال حاضر درمان NASH بر کنترل برخی از بیماری‌های همراه آن مانند دیابت و چاقی و پیگیری بیمار از نظر پیشرفت بیماری متمرکز است.
چاقی و افزايش وزن، ديابت، افزايش چربی خون و مصرف برخی داروهايی خاص مثل (کورتيکوستروئيد و متوتروکسات) ازمهم‌ترين علت‌های کبد چرب هستند.
چاقی
بیش از 70 درصد افراد مبتلا به NASH دچار اضافه وزن یا چاقی هستند و بیشتر آنان ۱۰ الی ۴۰ درصد سنگین تر از وزن ایده آل خود هستند.
افزايش چربی خون
20 تا 80 درصد افراد مبتلا به NASH چربی خون بالا دارند. (منظور بالا بودن تری‌گلیسرید و کلسترول خون است.)
ديابت
75 درصد افراد مبتلا به NASH دیابت قندی دارند.
مقاومت به انسولين
منظور از مقاومت به انسولین این است که بدن این افراد قادر به استفاده از انسولین برای سوخت قندها نیست و این خود باعث ایجاد دیابت می‌شود. مقاومت به انسولین از طرفی خود باعث چاقی و بالا رفتن چربی خون می‌شود.
فاکتورهای موثر بر متابوليسم
برخی از فاکتورهای موثر بر متابولیسم با NASH مرتبط هستند. مانند تغذیه غیر خوراکی، کاهش وزن سریع، گرسنگی بسیار شدید و درمان داخل وریدی (تزریق سرم) گلوکز در بیمارانی که شرایط وخیمی دارند.
جراحی شکم
برخی از جراحی‌های شکم با NASH ارتباط دارند. مثل برداشتن قسمت وسیعی از روده کوچک و جراحی معده برای درمان چاقی و جراحی کیسه صفرا و لوزالمعده و بای‌پس قسمتی از روده کوچک.
داروها و سموم
amiodarone , tamoxifen , perhexilene maleate , steroids , synthetic estrogen و Pesticides با ایجاد کبد چرب در ارتباط هستند.
احتمال پیدایش کبد چرب غیرالکلی با وزن بیمار ارتباط مستقیم داشته و با توجه به افزایش چاقی در جوامع مختلف از جمله ایران، شیوع این عارضه نیز رو به افزایش است.
فيزيولوژی و عملکرد کبد:
کبد به وزن تقريبی 1500 گرم، بزرگترين غده بدن محسوب می‌شود و از دو لب اصلی چپ و راست تشکیل شده است. کبد از دو منبع خونی تغذيه می‌شود: شريان کبدی، که يک سوم خون کبد را تامين کرده و از رگ آئورت منشا می‌گیرد و وريد باب که دو سوم خون مورد نیاز کبد را تامين می‌کند و خون گرفته شده از دستگاه گوارش را به آن می‌رساند. مجموعه‌ای از مجاری صفراوی نيز در کبد وجود دارند که صفرا (که منشا آن سلول‌های کبدی است) از طريق اين مجاری خارج می‌شود.
کبد قادر به توليد مجدد خود می‌باشد. وجود ۱۰ الی ۲۰ درصد از کل کبد برای ادامه حيات انسان کافی است؛ ولی با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض24 ساعت اتفاق می‌افتد. کبد برای انجام بيشتر اعمال متابوليک بدن ضروری بوده و بيش از 500 عمل مختلف را انجام می‌دهد.
کارهای اصلی کبد عبارت‌اند از:
– متابوليسم کربوهيدرات، پروتئين و چربی
– ذخيره و فعال کردن ويتامين‌ها و مواد معدنی
– تبديل آمونياک به اوره
– متابوليسم استروئيدها
– عمل کردن به‌عنوان يک صافی؛ برای محافظت در برابر سيل مواد مضری که در نتیجه سوخت و ساز در عضلات تولید و به خون سرازير می‌شوند. کبد مایع صفرا را نیز توليد می‌کند، نمک‌های صفراوی برای هضم و جذب چربی و ويتامين‌های محلول در چربی استفاده شده و بيلی‌روبين (محصول نهايی انهدام گلبول‌های قرمز)، در کبد ترکيب شده و از طريق صفرا دفع می‌شوند.
