فهرست محتوا:
در مقالات قبلی از اصول تغذیه سالم در سالمندان به بررسی مواد معدنی، آب، چربی، پروتئین و کربوهیدرات مورد نیاز در رژیم غذایی سالمندان و چگونگی تامین آن‌ها پرداختیم؛ در این مقاله به بررسی تاثیر ویتامین‌ها و نحوه صحیح تامین آن‌ها در رژیم غذایی سالمندان می‌پردازیم.
ویتامین «آ»
کمبود ویتامین «آ» در افراد بالای ۵۱ سال نادر است ولی ممکن است بدلیل مصرف زیاد این ویتامین، افراد سالمند دچار نوع مزمن بیماری هایپر ویتامینوز «آ» شوند. مصرف بیش از حد مکمل این ویتامین همراه با افزایش سطح رتینیل استر خون بوده و می‌تواند موجب مسمومیت یا صدمه به کبد شود.
نکته
در يك مطالعه، افراد سالمندی كه مصرف كننده بالاترين سطح ویتامین «آ» بوده‌اند، ۴۳ درصد خطر كمتری برای ابتلا به آسیب‌های چشمی داشته‌اند، در اين مطالعه گروه مقايسه سالمندانی بوده‌اند كه كمترين مصرف ویتامین «آ» را داشته‌اند. همچنين اثر حفاظتی ويتامين «ای» در ايمنی سلولی سالمندان مشخص شده است.
ویتامین «دی»
نیازبه ویتامین «دی» در بدن انسان وابسته به فاکتورهایی همچون میزان کلسیم و فسفر خون، نوع رژیم غذایی فرد، جنسیت، میزان قرارگرفتن درمعرض اشعه آفتاب و میزان رنگدانه‌های پوست فرد است. افراد مسن به‌طور معمول مستعد کمبود ویتامین «دی» به دلیل مصرف ناکافی آن در رژیم غذایی روزانه هستند. هر چند تاثیر سن در فرآیند جذب از طریق گوارش ویتامین «دی» مشخص نشده است اما، کاهش ویتامین «دی» در افراد بالای ۵۱ سال ممکن است به دلیل کاهش تماس مستقیم با آفتاب یا کاهش تولید پوستی ویتامین «دی» باشد. نتایج برخی از تحقیقات نشان دهنده آن است که کاهش ضخامت پوست تا حدی به کاهش دریافت این ویتامین در سالمندان تاثیر دارد.
همچنین تغییرات فصلی به علت تغییر شدت تابش آفتاب و در نتیجه تغییر تولید پوستی ویتامین «دی» و BMI فرد (تغییرات فصلی در افراد لاغر بیشتر از افراد دارای اضافه وزن است.) در میزان تولید این ویتامین در بدن تاثیر دارد.
در سال ۱۹۹۸ مقدار کافی ویتامین «دی» برای افراد دارای سن بیشتر از ۵۱ سال ۱۵ میکروگرم اعلام شده است.
شواهد مبنی بر آن است كه در افراد سالمند، تولید ويتامين «دی» از تولید کننده‌های آن در كليه و كبد دچار اختلال می‌شود. كمبود ويتامين «دی» و كلسيم با بيماری‌های پوكی و نرمی‌استخوان همراه است. سوتغذيه ويتامين «دی» در بين سالمندانی كه به مدت طولانی در مراكز نگهداری مراقبت شده اند شايع است. شكستگی استخوان‌ها با مصرف این ویتامین در سالمندان رابطه معكوس دارد. ويتامين «دی» همچنین در بهبود ضايعات پوستی به‌خصوص پسوريازيس، برخی بیماری‌های سرطانی و بيماری كراتوز آستنيک موثر است. مصرف ويتامين «دی» و كلسيم در افراد سالمند باعث بهبود تراكم استخوان و پيشگيري از شكستگی استخوان در سالمندان سالم می‌گردد.
ویتامین «سی»
پس از سن ۵۱ سالگی سطح ویتامین «سی» خون نسبت به افراد جوان‌تر کاهش می‌یابد. استرس، مصرف دخانیات و برخی از داروها می‌توانند در نحوه و میزان جذب موثر بوده و نیاز به ویتامین «سی» در بدن را افزایش دهند؛ پس در این افراد بهتر است رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای این ویتامین مصرف شود. تشویق به مصرف غذاهای حاوی ویتامین «سی» می‌تواند به کمبود این ویتامین در افراد سالمند کمک کند. 60 ميلی‌گرم RDA براي مردان و زنان بالای ۵۱ سال غير سيگاری و ۱۰۰ ميلی‌گرم برای افراد سيگاری توصیه شده است.
نکته
ويتامين‌های آنتی‌اكسيدان مثل ويتامين «ای»، ویتامین «آ» و ويتامين C باعث تقويت سلامت سالمندان می‌گردند. نقش اين مواد در كاهش خطر بروز كوری ناشي از ضايعات دژنراتيوماكولا در سالمندان آمريكا مطالعه شده و نتايج اميدوار كننده‌ای داشته است. ويتامين «سی» به مقدار ۱۵۰ تا ۲۵۰ ميلی‌گرم در روز می‌تواند به تنهايی از منابع رژيم غذايی جذب شده و از بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند.
انواع ویتامین «ب»
بسياری از مطالعات جذب ناكافی ويتامين «ب۶» را در سالمندان نشان داده‌اند. نياز به اين ويتامين در بسياری از سالمندان بدليل بیماری گاستريت آتروفيک كه مزاحم جذب ويتامين «ب۶» است افزايش می‌يابد. الكليسم و مشكلات كبدی هم خطر كمبود این ویتامین را افزايش می‌دهند. مصرف مقدار ۱.۷ ميلی‌گرم RDAروزانه برای مردان و ۱.۵ ميلی‌گرمبرای زنان در سنين بالای ۵۱ سال را توصيه کرده است.
نياز به فولات تحت تأثير تغييرات وابسته به سالمندی نيست اما، الكيسم با خطر كمبود فولات، همراه است. كمبود شديد فوليک اسيد باعث كم خونی و بالا رفتن سطح هموسيستئين كه جز عوامل خطر بيماری‌های قلبی است می‌شود. فولات در بسياری از غذاها وجود ندارد؛ مگر اينكه غذا با فولات غنی شده باشد (مثل برخی غلات و آردها). همچنين برخی خوراکی‌ها مملو از فولات هستند (مثل جگر، لوبيای خشک شده، كلم بروكلی، ميوه آوكادوو، اسفناج و مارچوبه) و بايد مصرف آن‌ها توسط افراد بالای ۵۱ سال افزایش یابد.
علت رايج كمبود «ب۱۲» بيماری گاستريت آتروفيک و افزايش رشد باكتری‌ها است؛ كه با كاهش جذب این ویتامین همراه بوده و می‌تواند منجر به بيماری کم‌خونی بدخیم شود. افرادی كه اين شرايط را دارند، نيازمند مصرف مقادير بيشتری «ب۱۲» به شكل خواركی يا تزريقی برای جبران كمبود ويتامين دارند. سطح پايين این ویتامین در خون می‌تواند همراه اختلالات شناختی باشد.
نکته
برخی تحقيقات جديد نشان می‌دهد كه افزايش سطح سرمی ويتامین‌های «ب۶» ، «ب۱۲» و فولات اثر حفاظتی در برابر افزايش هموسيستئين (عامل خطر بيماری‌های قلبی و عروقی) و بروز برخی بيماری‌های عصبی و افسردگی دارد.
اگر چه سوتغذيه در سالمندان سالم شايع نيست ولی يک سطح نگه دارنده از مولتی‌ويتامين و مكمل‌های مواد معدنی می‌تواند سيستم ايمنی آن‌ها را تقويت كند. همچنين مصرف اين مواد ممكن است آسیب‌های پنهان تغذيه‌ای را كه عامل مشكلات برخی از سالمندان است، بهبود بخشد.
