دریافت تمامی مواد معدنی و ویتامین‌ها برای سلامت و ادامه حیات بدن ضرورت دارند. بتاکاروتن (Beta-carotene) یک ماده معدنی نارنجی متمایل به قرمز است که در انواع گیاهان و سبزیجات یافت می‌شود. برای مثال هویج یا فلفل دلمه‌ای زرد حاوی این ماده معدنی است. بتاکاروتن در سال ۱۸۳۱ توسط H. Wachenroder کشف شد. در این مقاله کرفس ما قصد داریم به طور کامل در مورد منابع طبیعی بتاکاروتن و نقش این ماده در سلامتی انسان بپردازیم. همچنین شما با منابع غذایی حاوی بتا کاروتن آشنا می‌شوید.
بتا کاروتن چیست؟
بتا کاروتن یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که بدن برای تولید ویتامین A به آن نیاز دارد. در مطلب دیگری به طور کامل به خواص ویتامین ا پرداخته‌ایم. بنابراین با توجه به ضرورت این ماده معدنی، وجود بتاکاروتن برای سلامت بینایی، تقویت سیستم ایمنی بدن، سلامت پوست و غشای مخاط لازم است.
بتا کاروتن به خودی خود یک ماده مغذی ضروری محسوب نمی‌شود. اما برای اینکه بدن بتواند با کمک آن ویتامین آ مورد نیاز بدن را تأمین کند، تأمین آن ضروری است. ویتامین آ می‌تواند از طریق موادغذایی که مصرف می‌کنید و یا از طریق بتاکاروتن تأمین شود. مزیت این ماده معدنی اینست که بدن به اندازه نیاز آن را به ویتامین A تبدیل می‌کند و اضافه آن از بدن دفع می‌شود.
اگر میزان ویتامین آ بدن بیش از حد شود، مضر و سمی است. بنابراین اگر بیش از حد مکمل بتاکاروتن مصرف کنید، به بدن آسیب می‌زند.
نقش بتاکاروتن در سلامتی انسان
تأمین میزان بتا کاروتن مورد نیاز بدن فواید زیادی را برای بدن به همراه دارد که عبارتند از:
بتاکاروتن یک آنتی اکسیدان است
کاروتن‌بتا مانند تمام کاروتنوئیدها یک آنتی اکسیدان محسوب می‌شود. آنتی اکسیدان ماده‌ای است که اکسیداسیون سایر مولکول‌های مضر و رادیکال‌های آزاد را مهار می‌کند. بنابراین از اکسیداسیون سلول‌ها پیشگیری می‌کند. آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد باعث بروز بیماری‌های مزمن مثل سرطان و بیماری قلبی می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد مصرف حداقل چهار وعده روزانه میوه و سبزیجات حاوی بتاکارون می‌تواند خطر ابتلا به سرطان و بیماری قلبی را تا حد زیادی کاهش دهد.
جلوگیری از توانایی شناختی
محققانی از دانشکده پزشکی هاروارد در مجله Archives of Internal Medicine شماره نوامبر ۲۰۰۷ گزارش دادند، مردانی که به مدت ۱۵ سال یا بیشتر از مکمل‌های بتا کاروتن استفاده کرده‌اند به طور قابل توجهی کمتر دچار اختلالات شناختی می‌شوند.
به گفته محققان، استرس اکسیداتیو عامل اصلی در کاهش مهارت شناختی است. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های آنتی اکسیدانی ممکن است به جلوگیری از زوال شناخت کمک زیادی کنند.
حفظ سلامت ریه‌ها
یکی دیگر از فواید مصرف منایع طبیعی بتاکاروتن در حفظ سلامت سیستم تنفسی است. BMJ گزارشی را در مارس ۲۰۰۶ منتشر کرد که نشان داد سطوح بالای بتاکاروتن خون مقداری از آسیب ریه را کنترل می‌کند. این آسیب‌ها که در نتیجه وجود رادیکال‌های آزاد در بدن ایجاد می‌شود، با کمک این ماده معدنی از بین می‌رود.
منابع غذایی بتاکاروتن
حالا که از فواید و نقش بتاکاروتن در سلامتی انسان صحبت کردیم، لازم است در مورد منابع غذایی این ماده هم اطلاعاتی داشته باشید. بتا کارون در مواد غذایی زیر یافت می‌شود:
- زردآلو
- مارچوبه
- کلم بروکلی
- هویج
- کلم چینی
- پیازچه
- گریپ فروت
- گیاهان و ادویه ها – پودر چیلی، پونه کوهی، فلفل قرمز و جعفری
- کلم پیچ
- سس گوجه
- بسیاری از مارگارین‌ها
- پیازها
- نخود فرنگی
- فلفل
- آلو
- کدو تنبل
- اسفناج
- سیب زمینی
اگر یک برنامه غذایی سالم و حاوی بتا کارون داشته باشید، دیگر نیازی به مصرف مکمل‌های غذایی نخواهید داشت.
عوارض بتاکاروتن
با وجود تاثیر و فواید بتاکارون برای سلامت بدن، افزایش بیش از حد این ماده مغذی ممکن است مشکلاتی را نیز برای بدن ایجاد کند. یک مطالعه فرانسوی بر روی زنان بالغ که در مجله انستیتوی ملی سرطان منتشر شد (شماره سپتامبر ۲۰۰۵) نشان داد که میزان بتا کاروتن بالا احتمال ابتلا به سرطان ریه را در افراد سیگاری افزایش می‌دهد. البته وجود مقادیر بالایی از بتا کاروتن در افراد غیرسیگاری خطر کمتری در ابتلا به سرطان ریه دارد.
به طور کلی افزایش میزان بتاکاروتن و ارتباط آن با بیماری سرطان طی یک دوره ۱۰ ساله به صورت زیر گزارش شده است:
- ۱۸۱.۸ در هر ۱۰۰۰۰ زن برای افراد غیر سیگاری با مصرف بتا کاروتن کم
- ۸۱.۷ در هر ۱۰ هزار زن برای افراد غیر سیگاری با مصرف بتا کاروتن بالا
- ۱۷۴ در هر ۱۰ هزار زن برای افراد سیگاری با مصرف بتا کاروتن کم
- ۳۶۸.۳ در هر ۱۰۰۰۰ زن برای افراد سیگاری با مصرف بتا کاروتن بالا.
البته تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گرفته است که نشان می‌دهد مصرف زیاد این ماده در افراد سیگاری بیشتر به دلیل مکمل‌هاست و ارتباطی با مصرف مواد غذایی حاوی این ماده ندارد.
تداخلات دارویی بتا کاروتن
اگر از منابع طبیعی بتاکاروتن استفاده نمی‌کنید و به سراغ مکمل‌ها رفته‌اید باید مراقب سایر داروهایی که مصرف می‌کنید باشید. اگر از مکمل این ماده معدنی همراه با سلنیوم، ویتامین E و C استفاده می‌کنید، ممکن است اثربخشی سیمواستاتین و نیاسین را کاهش دهد. برخی از داروهای کاهش دهنده کلسترول هم باعث کاهش میزان بتاکارون بدن تا میزان ۳۰ – ۴۰ درصد می‌شوند.
منبع: medicalnewstoday
