علل، راه‌های درمان و علائم سرطان رحم چیست؟

این مقاله حاوی اطلاعاتی درباره علل احتمالی، علائم، تشخیص و درمان سرطان رحم بوده و همچنین هدف آن کمک به بیماران و خانواده و دوستان آنان برای درک بهتر و مقابله با سرطان دهانه رحم است.

رحم قسمتی از سیستم تولید مثل زنانه می‌باشد. رحم عضوی میانی تهی و گلابی شکل است. جایی که بچه در آن رشد می‌کند. رحم در لگن، مابین مثانه و رکتوم قرار دارد. قسمت پائینی و باریک رحم دهانه رحم است. قسمت میانی وسیع نیز ‌تنه یا جسم رحم می‌باشد. سرگنبدی شکل رحم فوندوس یا قعر رحم است. لوله‌های فالوپ از طرفین سر رحم به سمت تخمدان‌ها کشیده شده‌اند.

جدار رحم دولایه بافتی دارد. لایه داخلی یا پوشاننده که آندومتریوم نامیده می‌شود و لایه خارجی که بافت عضلانی بوده و میومتریوم نامیده می‌شود.

در زنان در سن باروری، لایه پوشاننده رحم هر ماه جهت آمادگی برای حاملگی رشد کرده و ضخیم می‌شود. اگر زن حامله نشود لایه ضخیم و خونی از طریق واژن به بیرون از بدن جریان می‌یابد که این جریان قاعدگی نامیده می‌شود.

سرطان گروهی از بیماری‌های مرتبط است. همه سرطان‌ها از سلول‌ها که واحد سازنده بدن هستند، شروع می‌شوند. سلول‌ها بافت را می‌سازند و بافت‌ها اعضای بدن راتشکیل می‌دهند. بطور طبیعی سلول‌ها رشد کرده و برای تشکیل سلول‌های جدید که بدن به آن‌ها احتیاج دارد، تقسیم می‌شوند. وقتی سلول‌ها پیر می‌شوند، از بین رفته و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند.

گاهی اوقات این روند معکوس‌ می‌شود. سلول‌های جدید هنگامی‌که بدن به آن‌ها نیاز ندارد، تشکیل می‌شوند و سلول‌های پیر هنگامی‌ که باید بمیرند، از بین نمی‌روند. این سلول‌های اضافی توده بافتی تشکیل می‌دهند که غده یا تومور نامیده می‌شود.

تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

پزشکان معمولا می‌توانند آن‌ها را بردارند. سلول‌های تشکیل دهنده تومورهای خوش‌خیم به سایر قسمت‌های بدن پخش نمی‌شوند. در بیشتر موارد تومورهای خوش‌خیم بعد از برداشته شدن عود نمی‌کنند. مهم‌تر این‌که تومورهای خوش‌خیم به ندرت تهدید کننده زندگی هستند.

 تومورهای خوش خیم شایعی هستند که در عضلات رحم رشد می‌کنند. بطور عمده زنان، ممکن است فیبروئید‌های متعددی در یک زمان داشته باشند. فیبروئید‌ها سرطانی‌ نمی‌شوند. وقتی زنی یائسه می‌شود گاهی اوقات فیبروئیدها کوچک‌تر شده و از بین می‌روند. معمولا فیبروئیدها علامتی ایجاد نمی‌کنند و نیاز به درمان ندارند؛ اما بسته به اندازه و موقعیت‌ خود، فیبروئیدها می‌توانند باعث خونریزی، ترشح واژینال و تکرر ادرار شوند. زنان دارای این علائم بایستی توسط پزشک ویزیت شوند. اگر فبیروئید موجب خونریزی شدید شده و یا اعضای مجاور را تحت فشار قرار دهد و منجر به درد شود، پزشک درمان جراحی یا سایر درمان‌ها را پیشنهاد می‌کند.

 حالت خوش خیم دیگری است که رحم را درگیر می‌سازد و در زنان ۳۰ الی ۴۰ ساله بویژه زنانی که حاملگی نداشته‌اند بیشترین شیوع را دارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بافت‌‌ها و متریوم در بیرون رحم و در اعضای مجاور رشد می‌کنند. این حالت ممکن است باعث دوره‌های قاعدگی دردناک، خونریزی واژینال غیرطبیعی و گاهی اوقات موجب از دست دادن باروری (توانایی‌ بارور شدن) شود، اما باعث بروز سرطان نمی‌شود. زنان مبتلا به آندومتریوز توسط هورمون یا جراحی درمان می‌شوند.

 افزایش تعداد سلول‌های پوشاننده رحم است. این توده نیز سرطانی نبوده ولی گاهی اوقات به سمت سرطانی شدن پیش می‌رود. دوره‌های قاعدگی سنگین، خونریزی بین دوره‌های ماهانه و خونریزی بعد از یائسگی، از علائم شایع هیپرپلازی هستند. هیپرپلازی اغلب بعد از سن ۴۰ سالگی شایع است. برای جلوگیری از سرطانی شدن هیپرپلازی آندومتر، توصیه پزشکان جراحی برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) بوده و درمان هورمونی (پروژسترون) و معاینات پی‌گیری منظم را نیز توصیه می‌کنند.

عموما بسیار خطرناک بوده و ممکن است تهدید کننده زندگی باشند. سلول‌های سرطانی به بافت‌ها و اعضای مجاور حمله کرده و به آن‌ها آسیب می‌رسانند. هم چنین سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومور بدخیم جدا شده و وارد جریان خون‌ یا سیستم لنفاوی می‌شوند. این چگونگی انتشار سلول‌های سرطانی از تومور اصلی (اولیه) برای تشکیل تومورهای جدید در اندام‌های دیگر می‌باشد. انتشار سرطان متاستاز نامیده می‌شود.

هنگامی‌که سرطان رحم به بیرون رحم انتشار می‌یابد (متاستاز)، سلول‌های سرطانی اغلب در غده‌های لنفاوی و اعصاب و عروق خونی مجاور یافت می‌شوند. اگر سرطان به غده‌های لنفاوی برسد، سلول‌های سرطانی می‌توانند به دیگر غده‌های لنفاوی در سایر اندام‌ها نظیر ریه، کبد و استخوان‌ها نیز انتشار یابند. وقتی سرطان از محل اصلی به سایر قسمت‌های بدن پخش می‌شود، تومور جدید همان نوع سلول‌های غیرطبیعی را دارد و به همان نام تومور اولیه نامیده می‌شود. برای مثال اگر سرطان‌ رحم به ریه منتشر شود، سلول‌های سرطانی در ریه در حقیقت سلول‌های سرطانی رحم هستند و بیماری، سرطان رحم متاستاتیک ریه نامیده می‌شود؛ نه سرطان ریه و به عنوان سرطان رحم درمان می‌شود.

پزشکان گاهی اوقات تومور جدید را بیماری دوردست می‌نامند. شایع‌ترین نوع سرطان‌ رحم که از لایه پوشاننده رحم (آندومتر) شروع می‌شود، سرطان آندومتریال یا سرطان رحم نامیده می‌شود. در این مقاله، ما از اصطلاح سرطان رحم برای اشاره به سرطانی که از آندومتر شروع می‌شود استفاده کرده‌ایم.

نوع متفاوتی از سرطان به نام سارکوما‌ی رحم، از عضلات منشا می‌گیرد. سرطانی که از دهانه رحم شروع می‌شود نیز نوع متفاوتی از سرطان است.

هیچ کس علت واقعی بروز سرطان رحم را نمی‌داند؛ با وجود این واضح است که این بیماری مسری نبوده و هیچ کس نمی‌تواند سرطان را از دیگری بگیرد. زنانی که دچار این بیماری می‌شوند نسبت به دیگر زنان عوامل خطر معینی دارند. عامل خطر چیزی است که شانس شخص را برای پیشرفت به سمت بیماری‌ افزایش می‌دهد. اغلب زنانی که عوامل خطر شناخته شده‌ دارند دچار سرطان رحم نمی‌شوند و بسیاری از افرادی هم که این بیماری را دارند هیچ یک از این عوامل خطر را ندارند. پزشکان ندرتأ می‌توانند توضیح دهند که یک زن مبتلا به سرطان رحم می‌شود ولی دیگری نمی‌شود.

  سرطان رحم عمدتا در زنان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد.

 خطر بروز سرطان رحم در زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر بیشتر است.

 برای کنترل علائم یائسگی و جلوگیری از استئوپروز (پوکی استخوان) و کاهش خطر بیماری قلبی و سکته مغزی استفاده می‌شود. زنانی که از استروژن بدون پروژسترون استفاده می‌کنند، خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری دارند. به نظر می‌رسد استفاده طولانی مدت و با دوز بالای استروژن، این خطر را افزایش می‌دهد. زنانی‌ که از ترکیب استروژن و پروژسترون استفاده می‌کنند، خطر کمتری برای ابتلا به سرطان رحم نسبت به کسانی‌ که فقط از استروژن استفاده می‌کنند، دارند.

پروژسترون از رحم حفاظت می‌کند. زنان باید در مورد فواید و خطرات درمان جایگزین هورمونی با پزشک خود صحبت کنند. هم‌چنین کنترل منظم در حین گرفتن درمان، احتمال این که پزشک بتواند سرطان رحم را در مراحل اولیه تشخیص دهد، بهبود می‌دهد.

 بدن مقداری از استروژن خود را در بافت چربی می‌سازد و به این علت است که زنان چاق نسبت به زنان لاغر در بدن خود مقادیر بالای استروژن دارند. مقادیر بالای استروژن، شاید علت ابتلای اغلب زنان چاق به سرطان رحم ‌باشد. خطر این بیماری همچنین در زنان مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا (شرایطی که در بسیاری از زنان چاق ایجاد می‌شود) افزایش می‌یابد.

 زنانی‌که داروی تاموکسی‌فن برای پیشگیری یا درمان سرطان پستان، دریافت می‌کنند، احتمال ابتلای بیشتری برای سرطان رحم دارند.

این خطر به نظر می‌رسد در ارتباط با اثر استروژن مانند این دارو، بر روی رحم می‌باشد. پزشکان زنانی را که تاموکسی‌فن دریافت می کنند، برای علائم و نشانه‌های افزایش احتمالی سرطان رحم، بررسی می‌کنند. منافع تاموکسی‌فن برای درمان سرطان پستان نسبت به خطر آن برای ایجاد سایر سرطان‌ها بیشتر است. هر زنی‌ که می‌خواهد تاموکسی‌فن مصرف نماید، باید در مورد سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی و نگرانی‌های خود با پزشک صحبت کند.

 زنان سفید‌پوست احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان رحم نسبت به زنان آفریقایی آمریکایی‌تبار دارند.

 زنانی‌ که مشکل ارثی سرطان روده بزرگ را داشته باشند، در خطر بیشتری از نظر پیشرفت به سمت سرطان رحم نسبت به سایر زنان می‌باشند.

– سایر عوامل خطر با طول مدتی که بدن زن با استروژن مواجه بوده است، مرتبط می‌باشند. زنانی‌که زایمان نکرده‌اند، شروع قاعدگی در سنین خیلی پایین و یا زنانی که دیر هنگام یائسه شده‌اند، در معرض مواجهه طولانی با استروژن بوده و خطر بیشتری برای ابتلا دارند.

زنان با عوامل خطر شناخته شده و افرادی که درباره سرطان رحم نگران هستند بایستی از پزشک خود درباره علائم قابل جستجو و تعداد دفعات کنترل منظم، سوال کنند. توصیه پزشک بر پایه سن، سابقه پزشکی و سایر عوامل خواهد بود.

سرطان رحم معمولا بعد از یائسگی رخ می‌دهد؛ اما ممکن است در حول و حوش زمان یائسگی هم ایجاد شود. خونریزی واژینال غیرطبیعی، شایع‌ترین علامت سرطان رحم است. خونریزی ممکن است به صورت جریان آبکی و رگه‌های خونی که به تدریج حاوی خون بیشتری می‌شود، رخ دهد.

زنان نباید فرض کنند که خونریزی غیرطبیعی قسمتی از یائسگی است. در صورت وجود هر کدام از علایم زیر، باید به پزشک مراجعه شود:

-‌ ترشح‌ یا خونریزی واژینال غیرطبیعی

-‌ ادرار کردن سخت یا دردناک

-‌ درد در هنگام نزدیکی

-‌ درد در ناحیه لگن

این علائم ممکن است ناشی از سرطان و یا سایر عوامل دارای خطر کمتر، باشد. اغلب اوقات آن‌ها از علایم بروز سرطان‌ نیستند اما تنها پزشک برای اطمینان، می‌تواند این را مطرح نماید.

اگر زن علائمی دارد که سرطان‌ رحم را تأیید می کند پزشک نشانه‌های عمومی سلامتی را کنترل می‌کند. پزشک ممکن است آزمایشات ادرار و خون درخواست نماید. همچنین ممکن است معاینات و آزمایشات توصیه شده بعدی را درخواست نماید.

 زنان برای کنترل واژن، رحم و مثانه و رکتوم معاینه لگنی می‌شوند. پزشک این اعضا را از نظر وجود توده‌ و یا تغییر در شکل یا اندازه‌ لمس می‌کند. برای دیدن قسمت بالای واژن و دهانه رحم، پزشک وسیله‌ای بنام اسپکولوم را داخل واژن وارد می‌کند.

 پزشک سلول‌هایی را از دهانه رحم و قسمت فوقانی واژن جمع می‌کند. آزمایشگاه طبی برای سلول‌های غیرطبیعی آن‌را کنترل می‌کند. هر چند آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند سرطان دهانه رحم را شناسایی ‌کند، ولی سلول‌های داخل رحم معمولا در این آزمایش دیده نمی‌شوند. این دلیلی است که پزشک نمونه‌هایی از سلول‌های قسمت داخلی رحم را از طریق بیوپسی جمع آوری می‌کند.

 پزشک وسیله‌ای را وارد واژن می‌کند. این وسیله امواج صوتی پرفرکانس در رحم ایجاد می‌کند. الگوی اکوهایی (برگشت صدا) که آن‌ها تولید می‌کنند، تصویری را تشکیل می‌دهد. اگر آندومتر خیلی ضخیم به نظر برسد، پزشک می‌تواند بیوپسی انجام دهد.

پزشک نمونه‌ای از بافت پوشاننده رحم را برمی‌دارد. این کار معمولا در مطب پزشک انجام می‌شود. با این حال در برخی موارد، نیاز به انجام اتساع و کورتاژ (کورتاژ تشخیصی) می‌باشد. کورتاژ تشخیصی معمولا در همان روز عمل جراحی و تحت بیهوشی در بیمارستان انجام می‌شود. آسیب‌شناس بافت را برای کنترل از نظر وجود سلول‌های سرطانی، هیپرپلازی و سایر حالات، آزمایش می‌کند. برای مدت کوتاهی بعد از بیوپسی، برخی از زنان درد و خونریزی واژینال دارند.

 

در صورت تشخیص سرطان رحم، پزشک نیاز دارد مرحله بیماری و یا وسعت آن را برای طراحی بهترین برنامه درمانی، تعیین نماید. تعیین مرحله بیماری کوششی دقیق برای اطلاع از انتشار سرطان است. و اینکه انتشار در کدام قسمت بدن رخ داده است. پزشک ممکن است آزمایشات ادرار و خون و عکس‌برداری سینه درخواست نماید و نیز ممکن است انجام سایر عکس برداری‌ها، سی تی‌اسکن، سونوگرافی و MRI (تصویربرداری مغناطیسی) و یا مشاهده روده بزرگ (کولونوسکوپی و سیگموئید سکوپی) لازم باشد.

 

در اغلب موارد، قابل اعتمادترین راه تعیین مرحله بیماری برداشتن رحم (هیسترکتومی) است. بعد از اینکه رحم برداشته شد جراح به جستجوی نشانه‌های واضحی که حاکی از تهاجم سرطان به عضله رحم باشد می‌پردازد. جراح همچنین غده‌های لنفاوی و سایر اعضای لگن را برای نشانه‌های سرطان ممکن است کنترل کند. آسیب‌شناس از میکروسکوپ جهت معاینه رحم و سایر بافت‌های‌ برداشته شده توسط جراح، استفاده می‌کند.

اشکال عمده هر مرحله از بیماری عبارت است از :

مرحله I : سرطان تنها در تنه رحم بوده و در دهانه رحم نیست.

مرحله II : سرطان از تنه رحم به دهانه رحم منتشر شده است.

مرحله III : سرطان به بیرون رحم منتشر شده اما به خارج لگن (به مثانه و رکتوم) منتشر نشده است. غده‌های لنفاوی لگن، حاوی سلول‌های سرطانی هستند.

مرحله IV : سرطان به داخل مثانه و رکتوم منتشر شده و یا فراتر از لگن یا به سایر قسمت‌های بدن منتشر شده است.

زنان مبتلا به سرطان رحم انتخاب‌های درمانی متعددی دارند. اغلب آنان توسط جراحی درمان می‌شوند. برخی هم رادیوتراپی می‌شوند. تعداد کمی از زنان هورمون درمانی شده و برخی بیماران ترکیبی از این درمان‌ها را می‌گیرند. پزشک بهترین شخصی است که انتخاب‌های درمانی را توصیف کرده و در مورد نتایج مورد انتظار درمانی بحث می‌کند.

اغلب زنان مبتلا به سرطان رحم، برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) از طریق برش در شکم، جراحی می‌شوند.

پزشک هر دو لوله فالوپ و نیز تخمدان‌ها را برمی‌دارد (این عمل سالپنگوافورکتومی دو طرفه نامیده می‌شود).

پزشک هم‌چنین غده‌های لنفاوی نزدیک تومور را بر می‌دارد تا آن‌ها را از نظر وجود سرطان‌ مشاهده کند. اگر سلول‌های سرطانی به غده‌های لنفاوی رسیده باشند این به این معناست که بیماری به سایر قسمت‌های بدن نیز پخش شده است. اگر سلول‌های سرطانی به فراتر از آندومتر منتشر نشده باشند نیاز به درمان دیگری نخواهد بود. مدت اقامت در بیمارستان از چند روز تا یک هفته متغیر است.

در درمان رادیوتراپی خارجی، یک دستگاه بزرگ در خارج از بدن برای دادن اشعه به ناحیه تومور استفاده می‌شود. بیمار به صورت سرپایی به یک بیمارستان یا کلینیک مراجعه کرده و ۵ روز در هفته برای چندین هفته رادیوتراپی خارجی دریافت می‌کند. این برنامه به حفاظت سلول‌های سالم و بافت‌ها بوسیله انتشار به بیرون، دوز کلی اشعه کمک می‌کند.

در رادیوتراپی داخلی، لوله کوچکی محتوی ماده رادیواکتیو از طریق واژن وارد شده و در موضع‌ برای چند روز باقی می‌ماند. در طی درمان، شخص در بیمارستان بستری می‌شود.

برای محافظت دیگران از مواجهه‌ با اشعه، بیمار قادر به داشتن همراه (و ملاقات کننده‌‌ها) نخواهد بود و یا تنها ملاقات کوتاهی خواهد داشت. هنگامی که مواد کاشتنی برداشته می‌شوند فرد در بدن خود رادیو ‌اکتیویته نخواهد داشت. اغلب بیماران مبتلا به بیماری سرطان رحم به هر دو نوع رادیوتراپی نیاز دارند.

درمان هورمونی شامل مواردی است که از رشد سلول‌های سرطانی با استفاده از هورمون‌ها (که آن‌ها برای رشد خود از آن‌ها بهره می‌گیرند)، جلوگیری می‌کند. هورمون‌ها‌ به گیرنده‌های هورمونی می‌چسبند و باعث تغییر در بافت رحم می‌شوند. قبل از شروع درمان، پزشک آزمایش گیرنده هورمونی را درخواست می‌کند. این آزمایش که اختصاصی بافت رحم می‌باشد به پزشک در مورد درک حضور گیرنده‌های استروژن و پروژسترون کمک می‌کند. اگر بافت، گیرنده داشته باشد بیمار به احتمال زیاد به درمان هورمونی پاسخ می‌دهد. به درمان هورمونال، درمان سیستمیک نیز گفته می‌شود؛ زیرا به سلول‌های سرطانی به صورت سراسری اثر می‌گذارد. معمولا درمان هورمونی یک نوع پروژسترون است که به صورت قرص مصرف می‌شود.

 

پزشک از درمان هورمونی برای زنان مبتلا به سرطان رحم که انجام درمان جراحی و رادیوتراپی در آن‌ها مقدور نیست، استفاده می‌کند. ممکن است پزشک از درمان هورمونی در مبتلایان به سرطان رحم که انتشار بیماری به ریه یا سایر مناطق دوردست بدن در آن‌ها صورت گرفته است، استفاده نماید. همچنین به زنانی که سرطان رحم در آن‌ها عود کرده است، این درمان داده می‌شود.

 

بعد از هسیترکتومی (برداشتن کامل رحم)، فرد معمولا مقداری درد و احساس خستگی دارد. اغلب زنان فعالیت‌های عادی زندگی خود را طی ۴ الی ۸ هفته بعد جراحی از سر می‌گیرند.

برخی زنان مشکلاتی نظیر تهوع و استفراغ بعد از جراحی دارند و برخی ممکن است مشکلات مثانه و روده داشته باشند. پزشک ممکن است در ابتدا رژیم محدودیت دریافت مایعات، تجویز نموده و به تدریج غذاهای جامد تجویز نماید.

زنانی‌ که هیسترکتومی شده‌اند دوره‌های قاعدگی نداشته و دیگر حامله نخواهند شد. هنگامی که تخمدان‌ها برداشته شود یائسگی رخ می‌دهد. گر گرفتگی و سایر علائم یائسگی که با جراحی ایجاد می‌شوند ممکن است شدیدتر از مواردی باشند که با یائسگی طبیعی ایجاد می‌شوند.