آیا خواب چاق کننده است؟
در آغاز باید گفت که طبق تحقیقات بی‌خوابی(کمتر از ۴ ساعت در شبانه روز خوابیدن) و کم خوابی(بین ۴الی ۷ ساعت خواب در شبانه روز) می‌تواند تاثیر مستقیم بر افزایش اضافه وزن و چاقی در انسان داشته باشد. در مقاله به چگونگی سیستم واکنش بدن به کم خوابی و بی‌خوابی و ارتباط آن با افزایش وزن می‌پردازیم.
سیستم انرژی بدن
در حدود ۲۳ درصد از کالری دریافتی توسط بدن صرف تغذیه مغز می‌شود. مغز انسان در صورت نداشتن استراحت کافی یا کاهش آب و اکسیژن دریافتی به سرعت میزان انرژی مصرفی خود را افزایش می‌دهد و گاهی در افراد بی‌خواب تا ۵۰ درصد از کالری دریافتی بدن را مصرف می‌کند. بدن برای جبران این افزایش نیاز به انرژی برخلاف حالت معمول به جای استفاده از چربی‌های بدن و تامین انرژی تمایل دارد به دریافت قند مستقیم از تغذیه روزانه؛ پس فرد کم خواب و بی‌خواب تمایل بالاتری نسبت به افراد عادی به شیرینی‌جات و مواد پرکالری نظیر شیرینی‌ها پیدا می‌کند.
علت‌های افزایش اشتها و علاقه به مواد شیرین در هنگام بی‌خوابی و کم خوابی
سه ماده گرلین(هورمون ترشح شده توسط سلول‌های اپسیلون در پانکراس و سلول‌های طاق معده)، پروتئین لپتین( که توسط بافت چربی سفید در بدن ترشح می‌شوند) و لیپید اندوکانابینوئید(وظیفه اصلی سیستم اندوکانابینوئید ایجاد لذت درحالت‌های مختلف روزانه بدن است) تحت تاثیر مستقیم میزان استراحت روزانه افراد هستند.
هورمون گرلین
براساس پژهشی در زمستان سال ۱۳۸۴ هورمون گرلین در بدن موجب آزاد سازی هورمون رشد، افزایش نیاز به غذا خوردن، کاهش مصرف انرژی مصرفی بدن و در نهایت موجب افزایش وزن بدن می‌شود. ترشح این هورمون در حالت‌هایی نظیر گرسنگی، بی‌اشتهایی عصبی، بی‌خوابی، کم خوابی، سو تغذیه و فعالیت‌های شدید بدنی افزایش می‌یابد و در شرایطی مثل سیری، افزایش وزن و استراحت کامل کاهش می‌یابد. طبق تحقیقات افراد کم خواب یا بی‌خواب بر اثر افزایش ترشح این هورمون به طور متوسط روزانه ۳۰۰ کیلوکالری بیش از دیگران انرژی دریافت می‌کنند.
پروتئین لپتین
این پروتئین در تنظیم رفتار خوردن انسان نقش مستقیم دارد. پیامی که سلول‌های چربی با ترشح این پروتیئن به بدن می‌رسانند به نوعی مبنی بر کافی بودن ذخایر چربی بدن و توانایی افزایش مصرف انرژی توسط بدن است. سطح این بالای این پروتئین در بدن تاثیر کاهنده بر روی اشتهای فرد و همچنین سبب افزایش فشارخون، ضربان قلب و تولید حرارت توسط بدن می‌شود. به دلیل اینکه تولید این هورمون توسط سلول‌های چربی سفید انجام می‌شود، در افرادی که کاهش وزن شدید دارند یا دچار کم خوابی و بی‌خوابی هستند ترشح این هورمون کاهش پیدا می‌کند.
لیپید اندوکانابینوئید
این سیستم همانند سسیستم سمپاتیک بدن به نوعی بر افزایش انرژی بدن، افزایش ضربان قلب، افزایش لذت و BMI تاثیر مستقیم دارد. برای مثال لذت و شادی ایجاد شده پس از خوردن غذاهای چرب یا شیرین به خاطر ترشح این ماده توسط بدن است. این ماده توسط قلب، بافت چربی، پانکراس و مغز ساخته شده و بر روی گیرنده‌های عصبی تاثیر می‌گذارد. بی‌خوابی یا کم خوابی موجب افزایش تولید این ماده در هنگام غذا خوردن شده و باعث افزایش لذت بردن از مواد غذایی شیرین و چرب شده و در نتیجه گرایش به خوردن غذاهای شیرین و چرب در هنگام بی‌خوابی و کم خوابی را افزایش می‌دهد.
کلام پایانی
با توجه به سیستم‌های فعال شده در هنگام بی‌خوابی و کم خوابی که در بدن فعال می‌شوند؛ بی‌خوابی در مدت زمان طولانی می‌تواند تاثیر مستقیم بر میزان کالری دریافتی بدن و همچنین نحوه ذخیره کالری در بدن گذاشته و موجب افزایش بافت غیرمفید(چربی) در بدن شود. همچنین در هنگام بی‌خوابی یا کم‌خوابی به علت کاهش ذخایر گلیکوژن موجود در بافت عضلانی و نبود فرصت تامین و جایگزینی دوباره آن‌ها به علت نبود زمان استراحت کافی سطح فعالیت بدن بین ۱۵ الی ۱۸ درصد (وابسته به جنس) کاهش یافته و کالری مصرفی بدن کاهش می‌یابد.
