مراقبت‌های غذایی در دوران پیش از بارداری ۱
مقدمه
شاید هیچ مرحله ای از زندگی انسان مانند دوران جنینی و پس از آن یعنی دوران شیرخواری و کودکی پرمخاطره نباشد. در این دوران نیازهای تغذیه‌ای خانم باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. جنین رشد بسیار سریعی دارد و وزن او از یک گرم در ۸ هفتگی به حدود ۳۲۰۰ گرم در هفته چهلم می رسد؛ همچنین از هفته سوم جنینی در هر دقیقه ۲۵۰ هزار سلول مغزی تکثیر پیدا می‌کنند.
مراقبت‌های تغذیه‌ای در دوران پیش از بارداری
با توجه به عوامل خطرزا در دوران بارداری لازم است خانم‌ها قبل از باردار شدن برای حصول اطمینان از سلامت و آمادگی کامل جسمانی و مشاوره به پزشک خانواده مراجعه نمایند. هدف عمده از این مراقبت‌ها شناسایی خانم‌های باردار مبتلا به سوء تغذیه (لاغر، دارای اضافه وزن یا چاق) و رفع مشکل تغذیه‌ای و رساندن آنان به محدوده BMI طبیعی و آماده کردن خانم‌ها برای داشتن یک بارداری ایمن و بدون خطر است.
عوامل خطرزا در مرحله شروع بارداری
۱. سن کمتر از ۱۸ یا بیشتر از ۳۵ سال
۲. محرومیت اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی (درآمد کم، تحت پوشش دائمی خدمات حمایتی محلی یا دولتی نبودن و یا نداشتن شغل ثابت سرپرست خانوار، کم سوادی و محدودیت دسترسی به غذا)
۳. خرافات و باورهای نادرست غذایی (استفاده از رژیم‌های غذایی عجیب یا محدود از نظر ارزش تغذیه‌ای)
۴. استعمال دخانیات به مقدار زیاد
۵. اعتیاد به مواد مخدر و یا مصرف الکل
۶. داشتن BMI بالاتر از ۲۵ یا کمتر از ۱۸
۷. سابقه بارداری‌های متعدد با فاصله کمتر از ۳ سال از زایمان قبلی
۸. سابقه اختلالات دستگاه تولید مثل یا اختلالات باروری
۹. داشتن رژیم غذایی درمانی برای یک بیماری سیستمیک مزمن
عوامل خطرزا طی دوره مراقبت‌های بارداری
۱. افزایش ناکافی وزن
۲. افزایش زیاد وزن
۳. کم خونی متوسط یا شدید (کم‌خونی متوسط Hb <۱۰g /dl و کم خونی شدید Hb <۷g/dl حتی در موارد تالاسمی)
مراقبت تغذیه‌ای از خانم‌های مبتلا به سو تغذیه پیش از بارداری
به خانم هایی که BMI کمتر از ۱۸ دارند توصیه می‌شود به کارشناس تغذیه مراجعه کرده و یا از نرم‌افزارهای کنترل تغذیه همچون کرفس استفاده کنند.
هم چنین بهتر است در برنامه غذایی روزانه خود:
تنوع غذایی را رعایت کرده و از همه انواع گروه‌های غذایی شامل نان و غلات، سبزی‌ها و میوه‌ها، شیر و لبنیات، گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزها، چربی‌ها و روغن‌ها استفاده کنند.
در وعده صبحانه از غذاهای پر انرژی مثل عسل، مربا و کره، خامه و سرشیر استفاده کنند.
در میان وعده‌ها از بیسکویت، کیک، شیرینی، شیر، بستنی، کلوچه، نان و پنیر و خرما، سیب‌زمینی پخته، میوه‌های تازه، خشک و انواع مغزها (بادام، گردو، پسته، فندق) استفاده کنند.
از گروه نان و غلات (نان، برنج و ماکارونی) بیشتر استفاده کنند.
در تهیه سالادها، از روغن‌های مایع گیاهی مثل روغن زیتون استفاده کنند.
سبزی‌خوردن و زیتون در کنار غذا مصرف کنند.
جهت تحریک اشتها، از انواع چاشنی‌ها در تهیه غذاها استفاده کنند.
خانم‌هایی که BMI بیشتر از ۲۵ دارند توصیه می‌شود به کارشناس تغذیه مراجعه کرده و یا از نرم‌افزارهای کنترل تغذیه همچون کرفس استفاده کنند.
همچنین بهتر است در برنامه غذایی روزانه خود:
با استفاده از میان وعده‌ها، تعداد وعده‌های غذا در روز را افزایش داده و حجم غذای هر وعده را کم کنند.
ساعت ثابتی برای صرف غذا در وعده‌های مختلف در روز داشته باشند.
مصرف قند و شکر، انواع شیرینی، شکلات، آب نبات، نوشابه‌ها، شربت‌ها و آب میوه‌های صنعتی، مربا، عسل و … را بسیار محدود کنند.
نان مصرفی باید از آرد سبوس دار تهیه شده باشد و نان‌های فانتزی مثل انواع باگت و ساندویچی کمتر مصرف کنند.
شیر و لبنیات خود را حتما از نوع کم چرب انتخاب کنند.
گوشت را کاملا خالص و چربی گرفته، و همچنین مرغ و ماهی را بدون پوست مصرف کنند.
از مصرف فرآورده‌های گوشتی پرچربی مثل سوسیس، کالباس، همبرگر، کله پاچه و مغز خودداری کنند.
به جای گوشت قرمز، بیشتر از گوشتهای سفید، به خصوص انواع ماهی استفاده کنند.
غذاها را بیشتر به شکل آب پز، بخار پز، کبابی یا تنوری مصرف کنند.
مصرف نمک و غذاهای شور را محدود کنند.
