با تغییر سطح نور و آغاز فصل بهار و تابستان چرخه خوابمان نیز تغییر می‌کند. چون سطح ملاتونین (هورمونی که باعث می‌شود خواب‌آلود شویم) زودتر بالا می‌رود و صبح‌ها نیز سریع‌تر پایین می‌رود. به این جهت ممکن است بعضی از ما سریع‌تر به خواب برویم و صبح‌ها نیز نسبت به گذشته زودتر از خواب بیدار شویم. مرکز کنترل خواب در مغز به حرارت بسیار حساس است بنابراین شرایط گرم و مرطوب ممکن است خواب را دشوار کند. پس با گرم‌تر شدن هوا شاید بهتر باشد در اتاقی خنک با پنجره‌هایی باز و پنکه بخوابید. در این مقاله بیشتر در مورد تاثیر تغییر فصل بر روی خواب برای شما صحبت خواهیم کرد.
کم‌خوابی با بدن ما چه می‌کند؟
اختلال در تنظیم ساعت بیولوژیک بدن در فصل بهار و به دنبال آن کم‌خوابی و بی‌خوابی عوارض متعددی به همراه دارد. کمبود خواب حتی به میزان ناچیز سلامت روان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عملکرد مغز را مختل می‌کند. به عقیده پزشکان افراد همان‌طور که مراقب رژیم غذایی و تعادل وزن خود هستند باید مراقب بهداشت خواب خود نیز باشند.
تاثیر تغییر فصل بر روی خواب
فراموش کردن مسائل در طول روز، نداشتن تمرکز هنگام فعالیت‌های روزانه، نداشتن توانایی مغز برای اندیشیدن و تفکر و احساسات بد مانند دلسردی و ناامیدی همگی از نتایج کمبود خواب هستند. علاوه بر این کمبود مفرط خواب به طور آشکار بر روابط اجتماعی و خانوادگی فرد تأثیر بد خواهد گذاشت و باعث می‌شود فرد همیشه با عصبانیت و یا افسردگی با دیگران مواجه شود.
خواب خوب سلامت ذهن و ادراک و بهبود حافظه و یادگیری و همین‌طور بهبود عملکرد اندام‌های حیاتی را به همراه خواهد داشت. هنگام خواب بدن انرژی کافی برای فعالیت‌های خود را ذخیره می‌کند. سطح بافت سلولی بدن نیز هنگام خواب به ترمیم و ذخیره‌سازی می‌پردازد که بدون آن تحرک و تفکر امکان‌پذیر نخواهد بود. بسیاری از مردم تصور می‌کنند کمبود خواب خود را با تعطیلات آخر هفته جبران می‌کنند اما این کار نه‌تنها کم‌خوابی در طول هفته را جبران نمی‌کند بلکه ساعت بیولوژیکی بدن را نیز مختل و نامنظم می‌کند.
تغییرات خواب در زمستان
با آمدن زمستان نیز خواب ما دچار تغییراتی می‌شود: روزهای کوتاه و کم شدن نور خورشید در زمستان می‌تواند باعث افت سطح ویتامین D. در بدن شود. این ویتامین برای تولید هورمون سروتونین ضروری است که به نوبه خود برای تثبیت چرخه خواب و بیداری و سطح ملاتونین اهمیت زیادی دارد. کمبود ویتامین D. می‌تواند موجب اختلال‌های فصلی شود به همین دلیل است که بیرون رفتن در چنین فصلی بسیار مهم است.
یکی از مزایای زمستان این است که هوای خنک کمک می‌کند راحت‌تر به خواب بروید، همان‌طور که گفته شد دمای هوا نقشی اساسی در شروع خواب و کمک به ایجاد ریتم شبانه‌روزی دارد. در حالت ایده آل دمای مغز باید از دمای هسته بدن پایین‌تر باشد تا تایمر شبانه‌روزی بتواند بهتر کار کند.
آلرژی و مریضی
هر فصل با خود آلرژن‌های (عامل حساسیت) جدیدی می‌آورد از گرده علف‌ها و درختان در فصل بهار و تابستان گرفته تا غبار در فصل زمستان. آنتی هیستامین‌ها می‌توانند به صورت موقت علائم آلرژی را کاهش دهند، اما ممکن است کیفیت خواب را کاهش دهند و حتی موجب خواب‌های آشفته یا کابوس شوند. شاید بهتر باشد از روش‌های شستشوی بینی استفاده کنید تا مسیر بینی خود را از آلرژن‌ها تمیز نگه دارید.
اختلال خواب ناشی از تغییر ساعت
اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که با تغییر ساعت دچار مشکل می‌شوند، نکاتی زیر می‌تواند کمکتان کند:
- هرچه سریع‌تر تمام روتین‌های خود از وعده‌های غذایی گرفته تا زمان خواب را با ساعت جدید تنظیم کنید شاید تنها دو روز طول بکشد که دوباره تنظیم شوید. وقتی خودتان آماده شوید به بدنتان کمک می‌کنید با استرس کمتری تغییر ساعت را قبول کند.
- از خوردن غذاهای سنگین هنگام شب و به خصوص دیروقت پرهیز کنید، چون باعث می‌شوند به خواب رفتنتان سخت شود.
- در میانهٔ روز برای از بین بردن خستگی چرت بزنید، سعی کنید بیشتر از ۲۰ دقیقه نشود. جایی آرام را انتخاب کرده و بدون اینکه ذهنتان را درگیر چیزی کنید ۲۰ دقیقه به خود آرامش دهید.
- ورزش باعث تحریک تولید سروتونین می‌شود که باعث تنظیم بدن است. در صورت امکان بیرون ورزش کنید. فکر خوبی است که تا جای ممکن آفتاب بگیرید، چون به تنظیم مجدد ریتم شبانه‌روزی بدن کمک می‌کند.
- صبح روزهای تعطیل بیش از حد نخوابید، چون این کار باعث می‌شود شب برای خوابیدن به مشکل بخورید. اگر فکر می‌کنید ممکن است بیش از حد بخوابید برای خود ساعت کوک کنید.
- اگر استرس از دست دادن یک ساعت خواب را دارید در واقع خود را از خوابی راحت در ادامه نیز محروم ساخته‌اید. با آرامش به بدن خود اجازه دهید خود را با شرایط جدید تنظیم کند، چون قدرت این کار را دارد. استرس همه‌چیز را کند می‌کند.
۳ تهدید بزرگ ناشی از کم‌خوابی
افرادی که از خواب خوب به ویژه در تغییرات فصلی بی بهره‌اند از بدخلقی و احساس افسردگی شکایت دارند، پزشکان سه دلیل برای این مشکل برشمرده‌اند:
اختلال تمرکز
دانشمندان با مطالعه اثرات بی‌خوابی در افرادی که کم می‌خوابند دریافتند که کم‌خوابی سطح هوشیاری و تمرکز آن‌ها را بشدت کاهش می‌دهد، بنابراین توجه و تمرکز سخت شده و فرد احساس سردرگمی می‌کند.
مشکلات حافظه‌ای
به عقیده محققان ارتباط و اتصال عصب‌های حافظه در طول خواب قوی می‌شود. خواب مسائل و مهارت‌های فراگرفته شده در طول روز را در کنار هم و در حافظه کوتاه‌مدت می‌چیند و جایگزینی می‌کند. به‌وضوح آشکار است هر مرحله از خواب نقش متفاوتی در ایجاد اتصال محکم اطلاعات در حافظه ایفا می‌کند و اگر خواب عمیق نباشد و قطع شود عملکرد طبیعی این چرخه مختل می‌شود. به همین جهت است که پیامبر اکرم اسلام (ص) بیدار کردن افراد را هنگامی‌که خواب هستند، نهی می‌کنند.
فرآیند یادگیری
اثر کم‌خوابیدن بر توانایی یادگیری از دو راه صورت می‌گیرد: یکی به دلیل نداشتن توجه کامل است که دریافت اطلاعات را با مشکل مواجه می‌کند و علت دیگر آن اثری است که بر حافظه دارد، که برای یادگیری ضروری است. کمبود خواب در کودکان آن‌ها را دچار بیش‌فعالی می‌کند و یادگیری آنان را کاهش می‌دهد و در نوجوانان کاهش تمرکز، پشتکار و کاهش گنجایش حافظه و نداشتن توانایی برای انجام فعالیت‌های مدرسه را به همراه دارد.
اثرات کم‌خوابی بر احساسات
کمبود خواب به میزان قابل‌توجهی احساسات را تغییر می‌دهد. این مسئله سبب کج‌خلقی و عصبانیت می‌شود و فرد را در معرض استرس قرار می‌دهد. طبق نظر محققان کمبود خواب پرخاشگری را افزایش می‌دهد. خواب‌آلودگی سبب می‌شود فرد در فعالیت‌های فیزیکی شرکت نکند، غذاهای متنوع نخورد و ورزش انجام ندهد. اختلال در عملکرد حافظه، احساسات و دیگر اندام‌های بدن راه و روش و سبک زندگی افراد را در حالت بیمارگونه‌ای قرار می‌دهد و در درازمدت بر روابط اجتماعی و خانوادگی و شغلی فرد تأثیر نامطلوب خواهد گذاشت. کم‌خوابی حتی فرد را در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد.
پزشکان معتقدند هر فرد خود مدت زمان کافی خواب را برای خودش تشخیص می‌دهد. تشخیص روزبه روز توانایی‌ها و کیفیت زندگی هر فرد، چگونگی انجام کارهای روزمره، توانایی اتخاذ تصمیمات مناسب، داشتن احساس خوب و انرژی بالا، نداشتن مشاجره با دیگران، توجه به توانایی یادگیری، حافظه و تمرکز و از همه مهم‌تر برآیند مفید کارهای انجام‌شده، همگی از معیارهای سنجش میزان خواب کافی هستند.
