هورمون اشتها
دلیل شکست در افرادی که با کاهش و تثبیت وزن مشکل دارند چیزی فراتر از به‌اندازه تلاش نکردن است. با نگاه به تعداد افرادی که امروزه درگیر اضافه‌وزن هستند متوجه می‌شویم چنین شرایطی پیچیده‌تر از یک بی‌ارادگی ساده است. یکی از دلایل این پیچیدگی تأثیر هورمون اشتها است. پژوهشگران هورمون‌های بسیاری را شناسایی کردند که روی کنترل اشتها اثر می‌گذارند. در افراد درگیر با اضافه‌وزن مقاومت به برخی هورمون‌های سیری ممکن است گسترش پیدا کند. بنابراین این افراد ازنظر روانی گرسنگی بیشتری را تجربه می‌کنند.
در بدن انسان دو هورمون به نام‌های هورمون لپتین و گرلین وجود دارد. هورمون لپتین هورمونی است که توسط سلول‌های چربی تولیدشده و سبب کاهش اشتها می‌شود. این در حالی است که هورمون گرلین که در معده تولید می‌شود، باعث افزایش اشتهای شما شده و نقش اساسی در وزن بدن دارد و درواقع هورمون اشتها است. حتی رنگ‌ها نیز روی اشتهای این افراد به شدت تاثیرگذارند. هورمون لپتین وظیفه سرکوب کردن اشتها را دارد. در افرادی که دارای اضافه‌وزن هستند و یا دچار چاقی هستند، این هورمون به میزان بیشتری تولید می‌شود. در برخی از افراد، میزان تولید هورمون لپتین در پی برخی از مشکلات، دچار اختلال می‌شود و تولید آن کاهش می‌یابد، در این هنگام مغز فکر می‌کند که در بدن هیچ توده چربی وجود ندارد. در پی این عمل مغز شروع به تحریک شخص برای خوردن غذای بیشتر می‌کند که درنتیجه فرد دچار اضافه‌وزن می‌شود.
گرلین چیست؟
هورمون گرلین در معده تولید می‌شود. هورمون گرلین که به آن هورمون گرسنگی نیز گفته می‌شود، اشتها را افزایش می‌دهد. گرلین پس از تولید از راه جریان خون به مغز رسیده و به مغز هشدار می‌دهد که بدن گرسنه شده و نیاز به دریافت غذا دارد. هورمون گرلین وظایف متعددی دارد ولی اصلی‌ترین وظیفه آن افزایش اشتها است، علاوه بر این گرلین می‌تواند بر روی عملکرد متابولیسم کربوهیدرات در بدن، چرخه خواب‌وبیداری و احساس مزه تأثیر بگذارد. طبق نظر محققین میزان هورمون گرلین در بدن، نقش مهمی در تعیین سرعت بازگشت حس گرسنگی پس از خوردن غذا دارد. به‌طورمعمول، میزان هورمون گرلین قبل از خوردن غذا به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد؛ بعد از خوردن غذا حدود سه ساعت زمان لازم است تا دوباره این هورمون‌ها در معده تولید شوند.
آنچه باید در مورد لپتین بدانیم
هورمون لپتین مهم‌ترین نقش در تعادل انرژی بدن را دارد اما همان‌طور که گفته شد، هورمون لپتین وظیفه کنترل اشتها را نیز دارد و وزن بدن را نیز کنترل می‌کند. لپتین در سلول‌های چربی بدن تولید می‌شود و با رسیدن به مغز، به مغز این پیام را می‌رساند که بدن دارای چه میزان انرژی ذخیره شده است. به‌طورکلی هرچه بدن دارای چربی بیشتری باشد، میزان لپتین در خون شما افزایش می‌یابد. در بسیاری از افراد چاق، مغز به سیگنال‌های مربوط به هورمون لپتین پاسخ نمی‌دهد. حتی اگر بدن سطوح بالایی از این هورمون را تولید کند. از عواملی که می‌تواند بر روی میزان هورمون لپتین در خون، تأثیر بگذارد می‌توان به زمان خوردن وعده‌های غذایی و الگوی خواب در افراد اشاره کرد.
بسیاری از افراد دچار اضافه‌وزن و چاقی این سؤال را می‌پرسند که چرا باوجود چربی و لپتین زیاد همیشه احساس سیری نمی‌کنند؟ وقتی فردی چاق می‌شود سلول‌های بدن در برابر لپتین مقاوم می‌شوند این یعنی گیرنده‌های لپتین بدن نمی‌توانند به‌خوبی پیام سیری را دریافت کنند. درنتیجه این مقاومت نه‌تنها احساس گرسنگی تشدید می‌شود بلکه سرعت سوخت‌وساز بدن نیز کند خواهد شد. التهاب از عوامل اصلی این پدیده است. مقاومت به لپتین (درست مانند مقاومت به انسولین) به دلیل سلول‌های چربی به‌ویژه چربی‌های احشایی و چربی‌های شکمی اتفاق می‌افتد. خوردن غذاهای سالم ازجمله آن‌هایی که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های ضدالتهابی و چربی‌های امگا ۳ هستند به بهبود مقاومت به لپتین کمک می‌کند. تحقیقات در سال ۲۰۱۵ نشان دادند هضم گلوتن گندم ممکن است اتصال لپتین به گیرنده‌های لپتین را مهار کند اما برای اثبات این موضوع همچنان به تحقیقات گسترده‌تری نیاز است.
دوپامین: هورمون پاداش دهی
هورمون‌های انتقال‌دهنده عصبی ازجمله دوپامین با هورمون‌های سیری پیوستگی دارند. دوپامین مستقیماً مرکز پاداش دهی و لذت مغز را فعال می‌کند که می‌تواند خلق‌وخو و مقدار غذا خوردن را تحت تأثیر قرار دهد. افرادی که دچار چاقی هستند معمولاً مسیر دوپامین مبهمی دارند و دلیلش هم قرار گرفتن شدید در معرض غذاهای خوش‌طعم است. تصور می‌شود این پاسخ مبهم در افزایش رفتار پاداش‌خواهانه نقش داشته باشد که شامل پرخوری نیز می‌شود. غذا خوردن دوپامین را افزایش می‌دهد و پژوهشگران دریافتند خوردن غذاهای پرچرب سبب افزایش دوپامین می‌شود.
سطح دوپامین با دریافت قند نیز افزایش می‌یابد. به‌هرحال غذاهای پرچرب و شیرین هر دو منجر به افزایش اشتها، پرخوری و افزایش وزن در طولانی‌مدت می‌شوند. در پژوهشی که روی میزان سیرکنندگی صبحانه پرپروتئین، پروتئین معمولی و حذف صبحانه انجام شد، پژوهشگران به نتیجه رسیدند صبحانه‌ای با پروتئین بالا به بهترین شکل مانع از گرسنگی قبل از وعده بعدی می‌شود و سطح دوپامین را افزایش می‌دهد. پروتئین از مواد اصلی برای ساخت دوپامین است. بنابراین افزایش مصرف پروتئین موجب افزایش تولید دوپامین می‌شود.
همچنین دریافت به‌اندازه آمینو اسید تیروسین از کاهش سرعت سنتز دوپامین پیشگیری می‌کند. بهترین منابع تیروسین عبارت‌اند از گوشت، گوشت مرغ، تخم‌مرغ، ماهی، پنیر، دانه‌های سویا و بادام‌زمینی. رسیدن به ۳۵ گرم پروتئین (صبحانه‌ای با پروتئین بالا) به برنامه‌ریزی نیاز دارد. صبحانه با تخم‌مرغ کامل، گوشت کم‌چرب و لبنیات ۳۵ گرم پروتئین باکیفیت به بدن می‌رساند. این مزایا تنها شامل افراد مبتلا به اضافه‌وزن و چاقی نیست و صبحانه‌ای با پروتئین بالا به افزایش میزان سیری و کاهش اشتها در افرادی با وزن مناسب نیز کمک می‌کند.
