خواب یک نیاز غیرقابل چشم‌پوشی است و ارتباط آن با چاقی و عدم تناسب‌اندام رابطه معنی‌داری است. اغلب گفته می‌شود که ۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه برای بدن لازم است اما این مدت‌زمان، بنا به نیاز بدنی هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. دو هورمون گرلین و لپتین که به تنظیم گرسنگی کمک می‌کنند، تحت تأثیر شرایط خواب قرار می‌گیرند. گرلین اشتها را تحریک می‌کند، در شرایطی که لپتین آن را کاهش می‌دهد. در این مقاله در مورد ارتباط بی‌خوابی و چاقی برای شما بیشتر توضیح خواهیم داد.
بی‌خوابی‌های شبانه چطور باعث اضافه‌وزن می‌شوند؟
بسیاری از عناصر زندگی مثل کار، خانواده، تعهدات شخصی و فاکتورهای جسمی و ذهنی دیگر، ممکن است منجر به بروز استرس در شما شود و درنتیجه نتوانید به‌اندازه کافی بخوابید. خواب ناکافی و استرس مداوم از عوامل مهم بروز اختلالات متابولیسم مثل چاقی و دیابت نوع ۲ محسوب می‌شوند. عوامل زیادی در ارتباط بین بی‌خوابی، خواب بی‌کیفیت و نامنظم شدن متابولیسم دخیل هستند؛ ازجمله فشار بیش‌ازحد روی سیستم اعصاب سمپاتیک، به هم خوردن تعادل هورمونی و بروز التهاب. حتی اگر تصور می‌کنید خوب غذا می‌خورید و انرژی کافی دارید، توجه نکردن به خواب کافی می‌تواند جلوی بهره‌وری کامل شما را بگیرد و شما را ضعیف کند. در ادامه دلایل این موضوع را توضیح می‌دهیم.
بی خوابی و چاقی
خواب روی متابولیسم شما تأثیر می‌گذارد
کم‌خوابی تأثیر قابل‌توجهی روی متابولیسم می‌گذارد و باعث ترشح هورمون استرس می‌شود؛ هردوی این عوامل با چاقی و سندرم متابولیک (metabolic syndrome) در ارتباط هستند. نخوابیدن به میزان کافی همچنین باعث نامنظم شدن ترشح هورمون کورتیزول می‌شود. این هورمون به مغز شما در کنترل روحیه، انگیزه و ترس کمک می‌کند. ترشح هورمون کورتیزول هم توسط محور HPA کنترل می‌شود.
خواب روی اشتهای شما تأثیر می‌گذارد
خواب از طریق تأثیر گذاشتن روی هورمون‌هایی که اشتها را تنظیم می‌کنند، نقش بسیار مهمی در فرآیندهای متابولیک بدن شما بازی می‌کند. بدن شما ۲ هورمون بسیار مهم تولید می‌کند که روی اشتها تأثیرگذار هستند؛ هورمون لپتین و هورمون گرلین. گرلین هورمون تحریک‌کننده اشتهاست و لپتین هورمونی است که باعث احساس سیری می‌شود و ما را به دست کشیدن از غذا تشویق می‌کند.
در یک تحقیق مهم، محققین پی بردند در کسانی که کمتر از ۸ ساعت می‌خوابند، میزان BMI یا شاخص توده بدنی با میزان کاهش خواب متناسب بود. نکته بسیار جالب این بود که افرادی که کمتر خوابیده بودند هورمون گرلین بالاتر و لپتین پایین‌تری از افرادی داشتند که بیشتر خوابیده بودند.
خواب روی عملکرد سلول‌های چربی شما تأثیر می‌گذارد
در تحقیق جالب دیگری که در دانشگاه شیکاگو انجام شد، محققین پی بردند در افرادی که کم‌خوابی دارند، کاهش واکنش به انسولین دیده می‌شود. سلول‌های چربی بدن مسئول ذخیره و آزاد کردن انرژی هستند. انسولین هرگاه میزان اسیدهای چرب و چربی‌ها در خون احتمال آسیب دیدن سایر بافت‌ها را همراه داشته باشد، سلول‌های چربی را به سمت ذخیره کردن هدایت می‌کند که درنتیجه آن اسیدهای چرب و لیپیدها از جریان خون خارج می‌شوند. زمانی که سلول‌های چربی به‌درستی نسبت به انسولین واکنش ندهند، چربی در جریان خون باقی می‌ماند و می‌تواند باعث مشکلات بسیار جدی مثل کبد چرب شود.
آیا شب‌بیداری باعث لاغری می‌شود؟
به گفته محققین، از دست دادن خواب یک‌شب، بدن را وادار می‌کند حدود ۱۶۱ کالری بیشتر از حالتی که فرد ۸ ساعت در شب می‌خوابد، انرژی مصرف کند. البته این میزان انرژی بدون احتساب میزان انرژی مصرفی در فعالیت‌هایی است که شب‌بیداری به همراه دارد. خب، فکر نکنید که یک‌راه تازه و بی‌دردسر برای لاغر شدن و کالری سوزاندن پیداکرده‌اید، چون مطالعات نشان می‌دهد در این شرایط، بدن روز بعد میزان کالری بیشتری را ذخیره می‌کند. اگر تمام شب بیدار بمانید، در مقایسه با ۸ ساعت خواب، بدنتان ۱۶۱ کالری بیشتر انرژی مصرف می‌کند، اما در عوض طی خواب جبرانی روز بعد و فعالیت‌های ۲۴ ساعت بعدی، بیش از ۲۵۰ کالری اضافه‌تر ذخیره می‌کند.پس بی‌خوابی و چاقی به شکل مستقیم باهم درارتباطند.
نتایج مطالعات نشان می‌دهد که افراد وقتی تمام شب را بیدار بمانند، طی ۸ ساعت خواب جبرانی بعدی، ۲۸ کالری کمتر از یک خواب ۸ ساعته معمولی شبانه کالری می‌سوزانند. ذخیره انرژی به همین‌جا ختم نمی‌شود، طی ۲۴ ساعت بعدی، بدن ۲۲۸ کالری کمتر از روزهای عادی انرژی مصرف می‌کند. تازه در این مطالعه افراد برای جبران شب‌بیداری فقط می‌توانستند ۸ ساعت بخوابند و اگر به آن‌ها اجازه می‌دادند بیشتر بخوابند، شاید نتیجه از این بدتر هم بود. درنتیجه، اگر به لاغری و سوزاندن کالری فکر می‌کنید، اصلاً نمی‌ارزد که شب‌ها بیدار بمانید.
خواب زیاد باعث چاقی می‌شود
خوابیدن، مخصوصاً در شب به برقراری تعادل در عملکرد بسیاری از اندام‌ها کمک شایانی می‌نماید اما مسئله مهم در این رابطه، مدت‌زمان مناسب برای خوابیدن است. همان‌طور که کمبود خواب، سبب برخی از عوارض همچون عدم تمرکز می‌شود، خواب بیش از نیاز بدن نیز عواقبی را برای سلامتی به همراه دارد و نشان‌دهنده آن است که برقراری تعادل در میزان خوابیدن نیز همچون تعادل در بسیاری از کارهای دیگر، یکی از بهترین راهکارها به شمار می‌آید. بی‌خوابی و چاقی همانقدر موثر است که خواب زیاد.
برخی از عوامل ازجمله اختلالات تنفسی در خواب، افسردگی و اثرات جانبی مصرف برخی از داروها نیز در افزایش میزان خواب تأثیر دارند. مطالعات نشان می‌دهند هراندازه وزن افراد افزایش پیدا کند، نیاز آن‌ها به خوابیدن نیز بیشتر می‌شود. محققان تأکید دارند هراندازه بیشتر بخوابید و زمان بیشتری را در رختخواب صرف کنید، کالری کمتری را خواهید سوزاند و درنتیجه وزنتان نیز افزایش پیدا خواهد کرد. در یک مطالعه ۶ ماهه نیز این نتیجه به دست آمد که ۲۵ درصد از افرادی که بیشتر می‌خوابیدند تا ۵ کیلوگرم بیشتر از سایرین در معرض افزایش وزن قرار داشتند.
